آتاکسی (Ataxia) به اختلالی در هماهنگی حرکتی و تعادل اطلاق می‌شود که به‌ویژه ناشی از مشکلات در مغز کوچک (سیرِبِرُم) یا مسیرهای عصبی مرتبط با آن است. افراد مبتلا به آتاکسی مخچه‌ای ممکن است در تنظیم قدرت، دامنه، جهت، سرعت و ریتم انقباضات عضلانی مشکل داشته باشند. این امر منجر به حرکات نامنظم و ناهماهنگ می‌شود که می‌تواند به اشکال مختلفی مانند ضعف، ناهماهنگی، تأخیر در زمان واکنش و ناهماهنگی زمانی خود را نشان دهد.
افراد مبتلا به آتاکسی مخچه‌ای همچنین ممکن است بی‌ثباتی در راه رفتن، مشکل در حرکات چشم، اختلال در گفتار (دیس‌آرتری)، مشکل در بلع (دیسفاژی)، کاهش تون عضلانی (هیپوتونی)، اختلال در تخمین مسافت (دیس‌متری) و مشکل در انجام حرکات متناوب سریع (دیس‌دیادوکوکینزی) را نشان دهند. این نقایص بسته به اینکه کدام ساختارهای مخچه آسیب دیده‌اند و اینکه ضایعه دو طرفه است یا یک طرفه، می‌توانند متفاوت باشند.
انواع آتاکسی
آتاکسی انواع متنوعی دارد که ممکن است در دسته‌بندی‌های متفاوتی دیده شود، اما اگر بخواهیم آن‌ها را در پنج دسته‌بندی یا شاخه بزرگ قرار دهیم، نتیجه بدین صورت خواهد بود؛
آتاکسی اکتسابی؛ علائم و نشانه‌های ایجاد شده ناشی از مشکلاتی مانند: ام‌اس، سکته مغزی، تومور مغزی، تروما و سایر اختلالات سیستم عصبی است
آتاکسی مخچه‌ای ایدیوپاتیک (ILOCA) ؛ در این حالت دلیل مشخصی وجود ندارد و مشکل به مرور ایجاد می‌گردد.
آتاکسی ارثی یا وراثتی؛ این نوع از آتاکسی توسط ژن‌های معیوب ایجاد شده و از والدین به ارث می‌رسد و در طی سالیان به وجود آمده است که شایع‌ترین نوع آن، آتاکسی فریدریش است.
آتاکسی حسی (Sensory) ؛ در بدن انسان نوعی حس خود موقعیت‌یابی وجود دارد، مبنی بر اینکه بدون نگاه کردن می‌تواند تشخیص دهد که اعضای بدن او در چه موقعیتی قرار دارند. مثلاً حتی با چشمان بسته نیز شما می‌دانید پایتان کجاست. در افرادی که دچار آتاکسی حسی هستند، حس خود موقعیت‌یابی آن‌ها مختل می‌گردد.
آتاکسی دهلیزی (Vestibular) ؛ در گوش داخلی ما بخشی وجود دارد که حس تعادل و بالانس بدن ما به کارکرد آن‌ها بستگی دارد و در صورت اختلال در عملکرد آن، دچار ناهماهنگی در تعادل خواهیم شد. این وضعیت آتاکسی دهلیزی نامیده می‌شود.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.
آتاکسی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
اختلالات ژنتیکی: برخی از انواع آتاکسی‌ها ارثی هستند و می‌توانند به دلیل جهش‌های ژنتیکی بروز کنند، مانند آتاکسی فریدریش و آتاکسی اسپینوسربلر.
آسیب‌های مغزی: آسیب به مغز یا مغز کوچک ناشی از ضربه، سکته مغزی، یا عفونت‌ها می‌تواند منجر به آتاکسی شود.
نقص‌های متابولیک: اختلالات متابولیک مانند کمبود ویتامین (مانند ویتامین E و B12) می‌توانند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند.
مصرف الکل و مواد مخدر: مصرف مزمن الکل یا برخی از داروها می‌تواند به آتاکسی منجر شود.
بیماری‌های خودایمنی: بیماری‌هایی مانند اسکلروز چندگانه می‌توانند به آتاکسی منجر شوند.
علائم آتاکسی ممکن است بسته به علت و شدت آن متفاوت باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
-
عدم تعادل: مشکل در حفظ تعادل و راه رفتن.
-
حرکات نامنظم: حرکات غیرارادی و نامنظم، به‌ویژه در دست‌ها و پاها.
-
اختلال در گفتار: گفتار نامفهوم یا غیرعادی.
-
لرزش: لرزش در حین حرکت یا نگه‌داشتن اشیاء.
-
مشکل در هماهنگی حرکات: مشکل در انجام کارهای دقیق مانند نوشتن یا بستن دکمه‌ها.
تشخیص آتاکسی معمولاً شامل مراحل زیر است
-
معاینه بالینی: پزشک تاریخچه پزشکی و علائم بیمار را بررسی می‌کند.
-
تصویربرداری: MRI یا CT اسکن برای مشاهده ساختار مغز و شناسایی آسیب‌ها یا ناهنجاری‌ها انجام می‌شود.
-
آزمایشات خون: برای بررسی نقص‌های متابولیک یا عفونت‌ها.
-
آزمایشات عصبی: برای ارزیابی عملکرد سیستم عصبی و بررسی علل احتمالی.
آتاکسی هیچ درمان مشخصی ندارد آنچه مهم است توجه به ظهور علائم و مراجعۀ زود هنگام به متخصص مغز و اعصاب است.