توانبخشی از راه دور معادل واژه انگلیسی-لاتین telerehabilitation است که به اختصار telerehab نیز نوشته می شود. واژه telerehabilitation از دو بخش tele به معنی دور و rehabilitation به معنی بازتوانی یا توانبخشی تشکیل شده است.
توانبخشی از راه دور ارائه خدمات توانبخشی از راه دور، از طریق اینترنت و شبکه های ارتباطی از جمله مخابرات می باشد. اما پیش از اینکه در این مورد بیشتر توضیح بدهیم لازم است که با مفهوم کلی تری با عنوان پزشکی از راه دور آشنا باشید.
پزشکی از راه دور که گاه به عنوان معادل یا نزدیک به عبارتهای سلامت از راه دور، سلامت الکترونیک، سلامت همراه به کار می رود به معنی ارائه هرگونه خدمات مربوط به سلامت از راه دور بر بستر اینترنت یا مخابرات و بدون نیاز به حضور فیزیکی خدمات گیرنده (بیمار) می باشد.
زمانی که بیمار با پزشک خود تلفنی در مورد بیماری مشورت می کند نوعی از تله مدیسین (پزشکی از راه دور) را به کار برده است. زمانی که مطالب آموزشی پزشکی در یک وبسایت گذاشته می شود نیز نوعی از پزشکی از راه دور به کار رفته است. اما بیشترین کاربرد مفهومی تله مدیسین زمانی نمایش داده می شود که تکنولوژی اینترنت به صورت دو طرفه (خدمات دهنده-خدمات گیرنده) در جهت ارائه خدمات بهداشتی درمانی استفاده شود. به عنوان مثال وبسایتهایی وجود دارند که از طریق آنها بیمار می تواند به صورت ویدئوکنفرانس با پزشک خود ارتباط برقرار کرده، مورد معاینه قرار گرفته، و با وی مشورت کند (مانند بخش مشاوره از راه دور سامانه تله ویزیت).
تله ویزیت - TeleVisitمی تواند به عنوان ابزاری مؤثر برای ارائه خدمات تشخیصی (مانند بررسی عکسهای رادیولوژی و ام آر آی توسط رادیولوژیستی که در یک کشور دیگر زندگی می کند) یا آنالیز اتوماتیک وضعیت سلامت فرد و ارائه هشدارهای مربوط به سلامت به وی به کار رود.
توانبخشی از راه دور (telerehab) چیست؟
در واقع توانبخشی از راه دور (telerehab)، بخشی از پزشکی از راه دور می باشد که به ارائه خدمات توانبخشی بدون نیاز به حضور فیزیکی بیمار می پردازد.
بیشتر این خدمات توانبخشی به دو بخش تقسیم می شوند : ارزیابی بالینی (توانایی های عملکردی بیمار در محیط) و درمان بالینی.
بعضی از خدمات تشخیصی یا درمانی توانبخشی که تاکنون به عنوان خدمات توانبخشی از راه دور قابل ارائه بوده اند ، عبارتند از: ویزیت و بررسی وضعیت بیمار توسط پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ویزیت بیمار توسط متخصص مغز و اعصاب، ارتوپد یا روماتولوژیست، انجام جلسات آموزش ورزش یا تمرین درمانی توسط کارشناسان فیزیوتراپی و کاردرمانی، انجام جلسات گفتاردرمانی، ارائه مشاوره روانشناسی به بیماران، و انجام جلسات تغذیه و رژیم درمانی برای بیماران مبتلا به مشکلات وزن یا تغذیه (به عنوان بخشی از تیم توانبخشی).
خدمات توانبخشی از راه دور به روشهای مختلفی قابل ارائه هستند. ساده ترین روش ارتباط از راه دور تماس تلفنی می باشد، روشهای جدیدتر شامل پرسش و پاسخ متنی (چت) بین بیمار و پزشک یا بیمار و تراپیست یا در مرحله بعد ارتباط صوتی- تصویری بین این دو می باشد. از طریق ارتباط ویدئوکنفرانس بیمار می تواند همزمان توسط چندین متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد (مشاوره پزشکی آنلاین).
سامانه تله ویزیت-TeleVisit در جهت سهولت یا کارآمد تر کردن این ارتباط طراحی شده و به بازار آمده است. مانند نرم افزارهایی که وضعیت، جهت و سرعت حرکت بیمار را از طریق دوربین تلفن همراه می سنجند و در اختیار پزشک / درمانگر می گذارند.
روزانه شاهد افزایش جمعیت سالمندان و همچنین افزایش بیماریهای مزمن دوران سالمندی هستیم که این افراد سالمند نیازمند توانبخشی و متخصصان توانبخشی می باشند. از طرفی سن بروز برخی بیماریهای ناتوان کننده بسیار مهم مانند سکته مغزی در حال پایین آمدن است و هر روز تعداد بیشتر از افراد فعال جامعه را درگیر خود می کند. برخی بیماریهای مهم دیگر نیز اصولاً بیشتر در سنین پایین تر افراد را درگیر می کنند (مانند ضایعات نخاعی، صدمات مغزی، بیماری ام اس).
متأسفانه حتی در پیشرفته ترین جوامع و در کشورهای توسعه یافته نیز اغلب این افراد خدمات کامل توانبخشی را دریافت نمی کنند. دلایل این امر به طور خلاصه شامل موارد زیر می باشد:
-
تعداد پزشکان متخصص توانبخشی یا کلینیکهای تخصصی توانبخشی کم بوده و فاصله مکانی آنها با بیمار اغلب زیاد است
-
جابجایی بیمار با مشکل حرکتی و انتقال آنها به مراکز توانبخشی گاه بسیار مشکل است. این در حالی است که این بیماران برای دریافت این خدمات باید مرتباً به مراکز درمانی مراجعه کنند (گاه برای چندین ماه).
-
بسیاری از بیماران در روستاها یا شهرهای کوچک زندگی می کنند که اصولاً دسترسی به متخصصین یا مراکز درمانی تخصصی توانبخشی امکانپذیر نیست.
-
هزینه رفت و آمد و مراجعه حضوری به مراکز درمانی توانبخشی در طولانی مدت زیاد است (بخصوص با توجه به عدم پوشش یا پوشش بسیار ناقص بیمه ها برای خدمات توانبخشی).
-
رفت و آمد مکرر بیماران برای دریافت خدمات توانبخشی علاوه بر خود بیمار، افراد خانواده و همراهان وی را نیز درگیر کرده، وقت و هزینه بسیار زیادی از ایشان می گیرد.
-
درمان توانبخشی معمولاً چند وجهی بوده و نیازمند ارتباط با طیف وسیعی از ارائه دهندگان خدمات سلامت مانند متخصصین پزشکی (در تخصصهای مختلف) و کارشناسان فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی و تغذیه می باشد. مراکز بسیار معدودی هستند که تمام تخصصهای فوق را در اختیار داشته و امکان مشاوره و تبادل اطلاعات بین آنها را برای ارائه خدمات بهینه به بیمار فراهم کنند.
توانبخشی از راه دور با از میان بردن موانع فیزیکی مشکلات فوق را تا حد زیادی برطرف کرده و این امکان را می دهد که بیماران حتی از محروم ترین و دورافتاده ترین نقاط به امکانات توانبخشی شهرهای بزرگ دسترسی داشته باشند و این کار را از بدون نیاز به هرگونه جابجایی و از منزل خود انجام دهند.
در توانبخشی از راه دور از فناوری‌های ارتباطی و مخابراتی مختلفی استفاده می شود. در ابتدا از خدمات تلفنی قدیمی و از خطوط تلفن معمولی آنالوگ استفاده میشد ولی با پیشرفت فناوری امروزه ،تلفن‌های همراه که همه جا در دسترس هستند ، برنامه های موبایلی که قابلیت تماس تصویری دارند و خطوط اینترنت پر سرعت این امکان فراهم شده که این خدمات راحتتر قابل ارائه باشند.
اهداف توانبخشی از راه دور
هدف کلی توانبخشی از راه دور این است که دسترسی به خدمات درمانی توانبخشی را برای تعداد بیشتری از مردم ممکن کند، هزینه های توانبخشی (هزینه های مالی و وقتی) را برای بیماران و همراهان آنها کاهش دهد، و محدودیت عدم دسترسی مکانی را برای دریافت بسیاری از خدمات توانبخشی از میان بردارد. برخی اهداف اختصاصی توانبخشی از راه دور شامل موارد زیر می باشد:
-
افزایش دادن میزان تأثیر خدمات توانبخشی که به صورت حضوری انجام شده است
-
جایگزینی جلسات تشخیصی یا درمانی حضوری در زمانی که امکان آن وجود ندارد
-
جلوگیری از عقبگرد وضعیت بیمار بعد از تکمیل دوره درمان حضوری
-
مونیتور کردن وضعیت بیمار و تغییرات عملکرد او در طول زمان
-
بررسی وضعیت محل زندگی بیمار
-
آموزش همراهان و خانواده بیمار دچار کاهش توانایی
در حال حاضر اپلیکیشنها و وبسایتهای بسیار کارآمدی به زبان فارسی وجود دارند که خدمات مختلفی به کاربران ارائه می دهند. اغلب این اپلیکیشنها یک یا دو خدمت محدود را پوشش می دهند مانند وبسایتهای نوبت دهی آنلاین یا مشاوره متنی آنلاین. یکی از خدمات دهنده پزشکی از راه دور که طیف بسیار وسیعی از خدمات پزشکی از راه دور را در دسترس قرار داده سامانه تله ویزیت- TeleVisit می باشد. خدمات منحصر بفرد این سامانه شامل این موارد می باشد: پرونده شخصی سلامت، بررسی هوشمند وضعیت سلامت افراد، ارائه هشدارهای سلامت به صورت هوشمند، نمودارها و جداول قد، وزن، فشار خون، چربی خون و غیره، بررسی تداخلات دارویی، پیشگیری از تمام بیماریهای مزمن و غیر واگیر مهم (مانند سکته مغزی و قلب، افزایش فشار خون، دیابت، افزایش چربی خون، گلوکوما، پوکی استخوان، گشادی رگ آئورت، انواع سرطان)، مشاوره آنلاین، مشاوره متنی، نوبت دهی آنلاین و مراقبتهای دوران بارداری. تمام این خدمات به صورت متمرکز و برای تمام کاربران در دسترس می باشد.