توانبخشی از راه دور

توانبخشی از راه دور، یک زیر شاخه مهم از پزشکی از راه دور است. اگرچه، در مقایسه با دیگر مباحث پزشکی از راه دور، تاریخچه آن نسبتاً کوتاه است ولی توانبخشی از راه دور، به سرعت به عنوان یک مبحث عملی مطرح شد. چراکه فن آوری اطلاعات و ارتباطات، می‌تواند یک تاثیر زیاد روی سلامتی افراد ناتوان داشته باشد. مقایسه توانبخشی از راه دور با خدمات توانبخشی معمولی، نشان میدهد که در روش توانبخشی از راه دور، ممکن است هزینه ها کاهش یابد و تاثیر کار زیادتر شود.

تعریف توانبخشی از راه دور

کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت ارائه خدمات توانبخشی از فاصله دور بوسیله ارتباط درمانگر با درمانجو یا درمانگر به درمانگر جهت ارزیابی، مداخله، درمان و مشاوره

اهمیت توانبخشی از راه دور

به دلایل زیر توانبخشی از راه دور اهمیت دارد:

1- افزایش  شیوع بیماریهای مزمن و در نتیجه افزایش نیاز به خدمات توانبخشی

2- افزایش امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندان

3- کمبود متخصصان توانبخشی و عدم توزیع مناسب این متخصصان در تمام نقاط جهان و عدم حضور آنها در مناطق محروم و روستایی و دورافتاده :

در برخی موارد خاص تعداد متخصصان مجرب بسیار کم است. مثلا در کشور گفتاردرمان متخصص در شکاف کام و لب و همچنین کاشت حلزون گوش بسیار کم داریم در صورتی که بیماران مذکوردر اقصی نقاط کشور پخش هستند که این امر اغلب موجب مسافرتهای طولانی هفتگی، مهاجرت و یا ترک درمان شده است.

4- تعدادی که از نظر علمی در سطح بالایی هستند به خارج از کشور مهاجرت کرده اند و با توانبخشی از راه دور می‌توانند به کشور خدمت کنند.

5- طولانی بودن فرآیند توانبخشی :

برای یک فرد ناتوان ممکن است توانبخشی تا آخر عمر بطور مکرر نیاز باشد. در اغلب موارد جلسات توانبخشی باید از 2 تا 6 جلسه 45 دقیقه ای در هفته باشد که رفت و آمد برای بسیاری از مددجویان به خصوص گروه جسمی حرکتی مشکل میباشد.

6- اهمیت و تاثیر زیاد توانبخشی در محیط طبیعی زندگی

7- توانبخشی از راه دور در کاهش هزینه ها موثر است

8- با استفاده از داده ها و اطلاعات ذخیره شده در جلسات توانبخشی از راه دور می توان به دانشجویان توانبخشی آموزش بالینی به شیوه الکترونیکی داد. همچنین به این طریق می توان به خوبی داده کاوی و تحلیل بر روی تکنیکهای توانبخشی انجام داد.

9- ارائه خدمات به افراد ناتوان جسمی حرکتی که امکان تحرک کمی دارند با توانبخشی از راه دور آسان است.

10- مسایل فرهنگی و زبانی :

مثلا" در رشته گفتاردرمانی تطابق کامل لهجه و زبان درمانگر و  درمانجو ضروری است. مثلا یک درمانجوی آذری زبان نیاز به یک درمانگر همزبان خود دارد که ممکن است چنین فردی در محل زندگی درمانجو نباشد. این امر می تواند لزوم وجود توانبخشی از راه دور را مشخص کند.

با گفتاردرمانی از راه دور می توان یک درمان بهتر از روشهای سنتی فراهم نمود و به خوبی می توان از این روش در مناطق محروم استفاده نمود. با استفاده از ابزار وب، گفتاردرمانی از راه دور می تواند بطور ایمن و موثر فراهم شود و از طریق کامپیوتر، تلفن هوشمند و یا تبلت قابل استفاده باشد.

گفتاردرمانی از راه دور توسط عوامل زیر توسعه یافته است: افزایش تقاضا ، افزایش هزینه‏ های درمان و مراقبت ، تغییرات اجتماعی و رشد سریع فن آوری. فواید گفتاردرمانی از راه دور شامل موارد زیر است: 

دسترسی عادلانه به خدمات، بهبود کیفیت مراقبت، و پیشرفت خودمدیریتی از طریق استمرار در مراقبت.

شواهد از  تاثیر مثبت توانبخشی از راه دور در موارد زیر حمایت می کند:

اختلالات ارتباطی با منشا عصبی در بالغین، اختلالات صوت‏، لکنت‏، ‏اختلال بلع، عمل جراحی برداشتن حنجره، اختلالات زبان و خواند در بچه‏ ها.

فن آوری های همزمان و غیر همزمان ممکن است در گفتاردرمانی استفاده شود.

چالشهای گفتاردرمانی از راه دور شامل اعتماد درمانگران، آموزش و تعلیم ، قابلیت انتقال پروانه ومجوز کار حرفه ای، بازپرداخت و ارزیابی اقتصادی است. برخی درمانگران به گفتاردرمانی حضوری و چهره به چهره عادت کرده اند و برای آنها سخت است که درمان چهره به چهره جای خود را به درمان ازراه دور بدهد. هر چند پتانسیل درمان از راه دور بالا است و می‌تواند درمان در محیط طبیعی زندگی را مهیا کند. درمانگران همچنین نگران افراد سالخورده هستند زیرا تطبیق و عادت به روش جدید برای افراد سالمند مشکل است. آموزش استفاده از فن آوریهای جدید به گفتار درمانگران می تواند اعتماد آنها را به این روش درمان از راه دور جلب کند.

یکی از مسایل مهم در آمریکا در رابطه با پروانه کار است. گفتاردرمانگر باید مجوز کار در محل درمان درمانجو را داشته باشد که این قانون با پزشکی از راه دور سازگار نیست و لازم است قوانینی متناسب با این فن‏آوری وضع شود.

در زمینه ارزیابی‏های اقتصادی مطالعات خیلی کمی صورت گرفته است ولی در همین 2 مطالعه ای که انجام شده به صرفه بودن گفتاردرمانی از راه دور به وضوح قابل مشاهده است.

شنوایی شناسی از راه دور

شنوایی شناسی از راه دور یعنی ارائه خدمات شنوایی شناسی از فاصله دور با استفاده از فن آوری ارتباط از راه دور.

شنوایی از راه دور نسبتاً جدید است و در دهه اخیر توسعه پیدا کرده است.  پیشرفت‏های شنوایی از راه دور امید بخش می باشد. برخی از کارهای شنوایی شناسی از راه دور عبارتند از: توانبخشی کاشت حلزون‏، انجام اتوسکوپی ویدیویی و...

ارتباط غیر کلامی و توانبخشی از راه دور

ارتباط غیر کلامی در توانبخشی از راه دور، اهمیت زیادی دارد. مثال هایی از ارتباط غیر کلامی عبارتند از: پایش علایم حیاتی بیماران، نشانه های جسمی بیماران (اعضا ، زیبایی و پوشش)، لمس، حرکات بدن، مشخصات صورتی و ... 

هردو پیام های کلامی و غیر کلامی در فرآیند درمان مهم هستند. درمانگر هوشیار همیشه در حال جستجوی تضاد بین پیام های کلامی و غیر کلامی در طی جلسات درمانی می باشد.

مدیریت و اجرای یک برنامه موفق توانبخشی از راه دور

اجرای یک برنامه موفق توانبخشی از راه دور مستلزم برنامه ریزی دقیق اولیه و پایش مداوم اجزای برنامه می باشد. عناصر کلیدی یک برنامه موفق توانبخشی از راه دور شامل موارد زیر است : انتخاب فن آوری مناسب برای ارتباط از راه دور ،  مقدمه چینی محیطی ،  توجه به جنبه های تجاری و کسب و کار ، تامین نیروی انسانی و انتخاب درمانجو.

تامین و آموزش نیروی انسانی و درمانجو از اجزای مهم یک برنامه موفق هستند. نکته مهم دیگر داشتن یک برنامه خوب برای بازار یابی است به گونه ای که بتوان با درمانجویان و درمانگرانی که ممکن است از این برنامه سود ببرند ارتباط برقرار کرد.

 کاردرمانی از راه دور

در آمریکا، اخیراً سلامت از راه دور در کاردرمانی نوزادان کاربرد پیدا کرده است. لازم است پژوهش و تلاش برای یافتن راه حل‏هایی برای پیاده سازی فن‏آوری سلامت از راه دور در تمام جنبه‏ های عملی کاردرمانی انجام پذیرد. در سلامت از راه دور در کاردرمانی موانعی وجود دارد که عبارتند از:

1- محدودیت پوشش پهن باند در مناطق دورافتاده و روستایی

2- مشکلات بازپراخت و بیمه

3- پذیرش فن‏آوری کاردرمانی از راه دور توسط افراد ناتوان

4- کمبود نیروی متخصص کاردمان

5- کمبود پژوهش‏هایی که سودمندی خدمات ارائه شده توسط کاردرمانی از راه دور را تایید کنند

6- مسائل امنیتی و محرمانگی

7- کمبود انگیزه برای پیشرفت دادن کاردرمانی از راه دور

8- مشکل عدم وجود پروانه بین ایالتی در رابطه با سلامت از راه دور و عدم امکان قابلیت انتقال پروانه کار

ارگونومی از راه دور

ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را  با توجه به توانایی هایی جسمی ـ فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با  محیط،  محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا،  سازمان بین المللی کار، واژه ارگونومی را به معنای  متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده است.

این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده (از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازه دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و …)  و یا یک خودکار (از نظر قطر، اندازه، رنگ و …) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل، از ارگونومی استفاده می‌شود. عمدتاً زمینه‌هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام می‌کند، عبارتند از طراحی ابزار، وسائل، ماشین ها و تأسیسات به طرز صحیح و مطلوب،  طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و با هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار با توجه به عواملی از قبیل دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات، سر و صدا، نور و روشنایی، گرد و غبار، تشعشعات و آلودگی های مختلف.

اگرچه ارزیابی، مداخله و آموزش در ارگونومی به طور معمول بطور حضوری انجام می شود ولی روشهای توانبخشی از راه دور می توانند فرصتهایی برای انجام این خدمات بطور مجازی فراهم کنند. مداخلات ارگونومیک می تواند تاثیرسودمند بر بهبود سلامت کارگران و کارایی آنها داشته باشد اما دسترسی به متخصصان ارگونومی محدود است و همین امر مداخلات ارگونومیک را محدود می کند و همچنین اهمیت ارگونومی از راه دور را مشخص می کند.

توانبخشی از راه دور و پرونده الکترونیکی سلامت

در توانبخشی از راه دور یک سری خدمات توانبخشی شامل ارزیابی، پایش، پیشگیری، مداخله، نظارت‏، آموزش و مشاوره با استفاده از فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی انجام می شود. یک جلسه توانبخشی از راه دور ممکن ضبط و ذخیره شود و به پرونده الکترونیکی سلامت (به عنوان یک فرم ویدیویی یا صوتی) متصل شود و می تواند در دسترس تیم ارائه دهنده خدمات توانبخشی باشد.

دادن آموزش های لازم بای تمام کاربران پرونده الکترونیکی سلامت ضروری است و در هنگام برنامه ‏ریزی هر سیستم توانبخشی از راه دور و EHR باید به این موضوع توجه شود.

موضوع محرمانگی و امنیت خیلی مهم است.

اخلاق در توانبخشی از راه دور

کلمه اخلاق جمع کلمه خُلق به معنای خویهاست. این کلمه گاه به معنای عام به کار میرود و منظور از آن همه ویژگیهای درونی انسان اعم از خوب یا بد است؛ اما در اکثر موارد، واژه اخلاق به معنای خاص «رفتار و خصوصیات روحی و معنوی مثبت» استفاده میشود. از این رو، رفتار اخلاقی نیز رفتاری است که مطابق با ارزشهای والای انسانی باشد. در زبان لاتین نیز دو کلمه morality و ethics، با اندک تفاوتی، هر دو به مفهوم اخلاق‌اند. moral به معنای «خلق و خوی راسخ در نفس» به کار میرود و واژه ethics در بحث از رفتار خوب و بد، درست و خطا و پاک و پلید انسان استفاده می شود.

اخلاق پزشکی مقوله ای است که موضوع آن بررسی مجموعه آداب و رفتار پسندیده یا ناپسندی است که صاحبان مشاغل پزشکی باید رعایت کنند .

اخلاق پزشکی فعالیتی تحلیلی است که طی آن افکار، عقاید، تعهدات، رفتار، احساسات، استدلالها و بحثهای متعدد در حیطه تصمیم گیریهای اخلاقی در حرفه پزشکی، دقیق و انتقادی بررسی میشود و در موارد لزوم دستورالعمل‌هایی صادر میگردد. تصمیمات اخلاق پزشکی، در حوزه طبابت، مباحث بدیهی و ارزشها و در مجموع بایدها و نبایدها است.

قوانین اخلاقی ممکن است در برخی مسایل مربوط به مراقبت سلامت انسان ورود فن آوری را نپذیرد. در زمینه توانبخشی از راه دور لازم است قوانین اخلاقی رشد پیدا کند و کارهای پژوهشی زیادی انجام شود. مسائل توانبخشی از راه دور آنقدر پیچیده است که اصول فعلی اخلاق زیستی برای جابگویی به این مشکلات کافی نیست. مهمترین مساله ای که محققان و شاغلان توانبخشی از راه دور به آن پی برده اند مضوع امنیت و محرمانگی است.

سیستم ارزیابی دسترسی پذیری از راه دور

برای آنکه نتیجه توانبخشی موثرتر شود لازم است هم عملکرد فرد را بهبود دهیم و هم محیط را اصلاح کنیم. برای آنکه اسباب تحرک بطور موثر استفاده شود، لازم است محیطهایی که این اسباب در آن استفاده می شود بطور فیزیکی در دسترس باشد. اصلاح محیط یک استراتژی مداخله ای مهم برای ارتقا کیفیت زندگی افراد ناتوان است اما دسترسی متخصصان برای اصلاح و تطبیق خانه محدود است. تلاشهای زیادی انجام شد تا یک RAAS سیستم ارزیابی دسترسی دور گسترش پیدا کرد. سیستمی که به کمک آن می توان انجام ارزیابی محیط (خانه) را راحت و با هزینه کمتر انجام داد. محققان دانشگاه پیتزبورگ  (VRTS )سیستم توانبخشی از راه دور با واقعیت مجازی را توسعه دادند که در این روش فن آوری VR واقعیت مجازی با مفاهیم توانبخشی از راه دور ترکیب می شود که محدودیتهای روش RAAS پیشین را کاهش داده است. این روش برای ارزیابی دسترسی محیط فیزیکی افراد دارای ویلچیر، بکارگیری تصویر دیجیتال و سه بعدی طراحی شده است. با پیشرفتهای سریع فن آوریهای اطلاعات ، روش RAAS محبوبیت جهانی پیدا خواهد کرد

واقعیت ‌مجازی یک واسطه انسان-کامپیوتر است که محیط های واقعی را شبیه سازی کرده و امکان رویارویی با آن را برای کاربر فراهم می‌‌سازد. چنین سیستمی  مانند بررسی تصاویر سه بعدی  بر روی صفحه نمایش دوبعدی کامپیوتر، مشابه نگریستن از ورای کف شیشه‌ای یک قایق به درون آب است. در واقع مانند این است که با پوشیدن یک دست لباس غواصی و فرو رفتن در آب، بدون خیس شدن، محیط اطراف را بازبینی کرد. 

این سیستم از نظر امور آموزشی و بهداشتی کاربردهای فراوانی در امور آموزش از راه دور و نـیــز پزشکی از راه دور دارد. بـه عنـوان مثـال جهـت آموزش جراحان قبل از عمل جراحی می توان با فراهم آوردن یک محیط مجازی، امکان انجام عمل جراحی بر روی یک بیمار مجازی را برای پزشک فراهم کرد.

امروزه از واقعیت مجازی در زمینه های گوناگون نظیر طراحی ساختمان ها و دکوراسیون داخلی توسط معماران، کنترل از راه دور روبات ها (سازمان ناسا) آموزش و تمرین جراحی های مشکل توسط جراحان استفاده می شود.