تنگی شریان کلیوی

کلیه‌ها دو عضو لوبیایی شکل هستند.  هر کدام از آن‌ها به اندازه یک مشت هستند. کلیه‌ها در دو طرف ستون فقرات، زیر قفسه سینه فرد قرار دارند. کلیه‌های هر شخص، هر روز حدود 110 تا 140 لیتر خون تصفیه می‌کنند و از بقایا و مایعات اضافی بدن انسان حدود 1 تا 2 لیتر ادرار تولید می‌کنند.تنگی شریان کلیوی، باریک شدن یک یا چند شریان است که خون را به کلیه ها (شریان های کلیوی) منتقل می کند. باریک شدن شریان ها باعث می شود مقادیر طبیعی خون غنی از اکسیژن به کلیه های نرسد. برای کمک به فیلتر کردن سموم و از بین بردن مایعات اضافی، کلیه ها به جریان خون کافی نیاز دارند. کاهش جریان خون به کلیه ها ممکن است به بافت کلیه آسیب برساند و فشار خون را در کل بدن افزایش دهد.

تنگی شریان کلیوی اغلب تا زمان پیشرفت آن هیچ علامت یا علائمی ایجاد نمی کند. این وضعیت ممکن است به طور اتفاقی هنگام آزمایش برای تشخیص سایر بیماری ها کشف شود. در صورت بروز علائم زیر ممکن است پزشک به این بیماری مشکوک شود:

• فشار خون بالا که ناگهان شروع می شود یا بدون توضیح بدتر می شود.
• فشار خون بالا که قبل از 30 سالگی یا بعد از 50 سالگی شروع می شود.

با پیشرفت تنگی شریان کلیوی، علائم دیگر ممکن است بروز کند، از جمله:

-نارسایی قلبی مقاوم در برابر درمان

-تجمع مایعات و تورم در بافت های بدن

-فشار خون بالا که کنترل آن سخت است.

-بدتر شدن عملکرد کلیه در هنگام درمان فشار خون بالا

-افزایش پروتئین در ادرار یا سایر علائم عملکرد غیر طبیعی کلیه

-صدای خفه شده به عنوان جریان خون در یک رگ باریک که پزشک از طریق یک استتوسکوپ که روی کلیه های قرار دارد، می شنود.

کسانی که در معرض ابتلا به فشار خون بالا در عروق کلیوی هستند، می‌توانند به تنگی شریان کلیوی نیز مبتلا شوند. فاکتورهایی که ممکن است برای ابتلا به فشار خون بالا در عروق کلیوی و در نتیجه تنگی شریان کلیوی خطرساز باشند، موارد زیر هستند:

• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• اعتیاد به دخانیات
• مقاومت به انسولین
• دیابت
• اضافه وزن یا چاقی
• نداشتن فعالیت‌های جسمانی
• داشتن رژیم غذایی با میزان چربی، کلسترول، سدیم و قند بالا
• مردان بالاتر از 45 سال و زنان بالاتر از 55 سال
• سابقه بیماری قلبی در خانواده یا در سن پایین به این بیماری مبتلا شدن

هنوز برای رشد نابهنجار سلول‌های دیواره‌ رگ‌ها، دلیل مشخصی یافت نشده است. اما این حالت بیشتر برای خانم‌ها و افراد 25 تا 50 ساله رخ می‌دهد. رشد نابهنجار سلول‌های دیواره‌ رگ‌ها می‌تواند برای بیش از یک نفر در خانواده پیش آید؛ به همین دلیل این‌طور به نظر می‌رسد که این نابهنجاری می‌تواند به دلایل ژنتیکی اتفاق بیفتد.

ممکن است به دلیل کاهش عملکرد کلیه‌ها یا آتروسکلروز در رگ‌های افراد مبتلا به تنگی شریان کلیوی عوارض زیر برای فرد پیش بیاید:

• بیماری مزمن کلیوی (کاهش عملکرد کلیه در یک بازه زمانی خاص)
• بیماری سرخرگ کرونری (تنگ یا سخت شدن رگ‌هایی که در خون‌رسانی قلب نقش دارند)
• سکته مغزی (آسیب مغزی در اثر نرسیدن خون به این عضو)
• بیماری سرخرگ محیطی (مسدود شدن رگ‌هایی که خون را به اعضای مختلف بدن می‌برند، به‌خصوص پاها)

تنگی شریان کلیوی می‌تواند منجر به نارسایی کلیوی شود. این حالت بالاترین حد بیماری‌های کلیوی است که از طریق دیالیز (درمان‌های مربوط به تصفیه خون) یا پیوند کلیه قابل درمان است. البته احتمال ابتلا به نارسایی کلیوی برای افرادی که تحت درمان تنگی شریان کلیوی هستند، بسیار کم است.

تشخیص و درمان بیماری

برای تشخیص تنگی شریان کلیوی، پزشک می تواند از طریق استتوسکوپ در نواحی کلیه صداهایی که ممکن است به معنای باریک شدن شریان به کلیه باشد را تشخیص دهد و تاریخچه بیمار را بررسی کند و آزمایشات تشخیصی زیر را پیشنهاد دهد:

• آزمایش خون و ادرار برای بررسی عملکرد کلیه
• آزمایش خون و ادرار برای اندازه گیری میزان هورمون های تنظیم فشار خون
•  

آزمایشات تصویربرداری که معمولاً برای تشخیص تنگی شریان کلیوی انجام می شود عبارتند از:

• سونوگرافی داپلر. امواج صوتی با فرکانس بالا به پزشک کمک می کند تا شریان ها و کلیه ها را ببیند و عملکرد آنها را بررسی کند. این روش همچنین به پزشک کمک می کند انسداد عروق خونی را پیدا کرده و شدت آنها را اندازه گیری کند.
• سی تی اسکن. در حین انجام سی تی اسکن، دستگاه اشعه ایکس متصل به رایانه تصویری مفصل ایجاد می کند که تصاویر مقطعی شریان های کلیوی را نشان می دهد. برای نشان دادن جریان خون ممکن است یک تزریق رنگ تزریق شود.
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA). از امواج رادیویی و میدان های مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر سه بعدی دقیق از شریان ها و کلیه ها استفاده می کند. تزریق رنگ به داخل شریان ها رگ های خونی را هنگام تصویربرداری تشریح می کند.
• عروق کلیوی. این نوع خاص از معاینه اشعه ایکس به پزشک کمک می کند تا انسداد عروق کلیوی را پیدا کند و گاهی اوقات قسمت باریک را با یک بالون و یا استنت باز کند. قبل از اینکه اشعه ایکس گرفته شود، پزشک از طریق یک لوله طولانی و نازک (کاتتر) یک رنگ را به عروق کلیوی تزریق می کند تا شریان ها را ترسیم کند و جریان خون را با وضوح بیشتری نشان دهد.

با تغییر سبک زندگی، داروهای مختلف و انجام عمل جراحی می‌توان

• از بدتر شدن روند تنگی و گرفتگی شریان کلیوی جلوگیری کرد.
• بزرگی بطن چپ را درمان کرد.
• انسداد شریان‌های کلیوی را برطرف کرد.

اگر تنگی شریان کلیوی منجر به بزرگی بطن چپ یا انسداد شریان نشده باشد، ممکن است اصلا احتیاجی به درمان نباشد. نوعی از تنگی شریان کلیوی که به درمان نیاز داشته باشد، به عنوان تنگی شریان کلیوی وخیم شناخته می‌شود.

تغییر سبک زندگی:  بهترین راه برای جلوگیری از افزایش ایجاد پلاک در رگ‌ها؛ ورزش کردن، کاهش وزن و انتخاب رژیم غذایی سالم است. افرادی که معتاد به مصرف دخانیات هستند، باید برای محافظت از کلیه‌ها و دیگر اندام‌های داخلی خود؛ اعتیاد خود را ترک کنند.

درمان دارویی تنگی شریان کلیوی: احتمال دارد افراد مبتلا به بزرگی بطن چپ در صورت تجویز پزشک معالج به داروهایی نیاز داشته باشند که فشار خونشان را کم کند و روند پیشرفت بیماری کلیوی را کاهش دهد. دو مدل دارو برای کاهش فشار خون وجود دارد: بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین (ARBs). ثابت شده است که این داروها می‌توانند روند پیشرفت بیماری کلیوی را کند کنند. بسیاری از افراد باید دو یا چند دارو برای کنترل فشار خون مصرف کنند. علاوه بر داروهای گفته‌شده، مصرف داروهای ادرارآور نیز به حذف مایعات اضافی خون کمک می‌کند. البته ممکن است مسدودکننده‌های بتا و کانال کلسیم و دیگر داروهای فشار خون نیز برای بیمار تجویز شوند. برخی از بیماران مبتلا به تنگی شریان کلیوی نمی‌توانند ACE و ARB مصرف کنند چون روی کلیه‌هایشان تاثیر می‌گذارد. اگر این داروها برای شخص تجویز شود، باید در شروع مصرف داروها عملکرد کلیه‌های او به مدت چند هفته بررسی شود.

به علاوه داروهای کاهش‌دهنده کلسترول برای جلوگیری از افزایش تشکیل پلاک در شریان‌ها و داروهای رقیق‌کننده خونی مانند آسپرین برای روان‌تر شدن جریان خون نیز می‌توانند برای بیمار تجویز شوند.

انجام عمل جراحی: گرچه در گذشته به دلیل بروز آتروسکلروز برای درمان تنگی شریان کلیوی عمل جراحی انجام می‌شده است؛ پژوهش‌های اخیر نشان داده است که انجام عمل جراحی تفاوت چندانی با مصرف دارو برای شخص ندارد. البته انجام عمل جراحی به افرادی که به دلیل اختلال عملکرد اندوتلیوم عروقی (FMD) دچار تنگی شریان کلیوی شده‌اند یا بیمارانی که با مصرف دارو بهبود نیافته‌اند؛ توصیه می‌شود.

مواد غذایی مفید برای درمان گرفتگی شریان کلیه: با محدود کردن میزان چربی، کلسترول، سدیم و قند در رژیم غذایی شخص می‌توان از ابتلا به آتروسکلروز (که منجر به گرفتگی و تنگی شریان کلیوی می‌شود) جلوگیری کرد.