هیپوسمی یا کاهش قوه بویایی یک اصطلاح پزشکی است که برای توصیف از دست دادن حداقل بخشی از حس بویایی به کار میرود. این اختلال در صورت بروز هم میتواند ناراحت کننده باشد و هم خطرناک.
وقتی مردم به مزه یا طعم غذا فکر میکنند در حال لحاظ کردن ترکیبی از حسها هستند، که فقط برخی از آنها از زبان و طعم چیزها نشأت میگیرد.
حس بویایی با رایحۀ غذاها هم‌بخشی بسیاری دارد، همچنان که بسیاری از مردم متوجه میشوند که بعد از یک سرماخوردگی شدید بسیاری از غذاها فاقد طعم و مزه به نظر میرسند. این دلیل آن است که چرا برخی از مردم دچار هیپوسمی فکر میکنند که از مشکل چشایی رنج میبرند، در حالی که فقط حس بویایی آنها صدمه دیده است.
علل هیپوسمی
مردم به چند دلیل ممکن است توانایی بویایی خود را از دست بدهند. علل محتمل هیپوسمی عبارتند از:
• انواع آلرژی
• صدمات وارده به سر
• عفونتهایی مثل آنفولانزا
• ایجاد غدد کوچک در بینی یا سینوس‌ها، که زیر نام پولیپ شناخته میشوند
• انحراف تیغه بینی
مشکلات مزمن سینوس شامل سینوزیت مزمن نیز با کاهش حس بویایی مرتبط شدهاند.
وقتی سینوس‌ها علیرغم درمان به مدت 12 هفته متورم و پر از مخاط باقی بمانند، التهاب درازمدت ممکن است به سلولهایی که امکان بویایی را برای انسان ایجاد میکنند، آسیب برساند.
پزشکان متخصص در وضعیتهای آسیب زننده به بینی میدانند که کاهش التهاب میتواند باعث بهبود حس بویایی شود.
دستکم 250 داروی مختلف نیز می‌توانند به حس چشایی یا بویایی صدمه بزنند، و برخی از آنها می‌توانند سبب بروز هیپوسمی شوند. این داروها موارد زیر را شامل میشوند:
• آنتیبیوتیکهایی مثل آمپیسیلین و تتراسایکلین
• داروهای ضد افسردگی نظیر آمیتریپتیلین
• آنتیهیستامینهایی مثل لوراتادین
دیگر تقویت کنندههای بروز هیپوسمی شامل مجاورت درازمدت با برخی مواد شیمیایی، دود سیگار، یا استفادۀ تفننی از مواد مخدری مثل کوکائین است.
سن نیز یکی از عوامل پیشتاز در ایجاد ضعف در حس بویایی است.
اختلاط مرتبط
هیپوسمی در عین حال میتواند نشانهای از دیگر اختلالات مرتبط به سلامت شامل موارد زیر باشد:
• بیماری پارکینسون
• بیماری آلزایمر
• چاقی
• فشار خون بالا
بسیاری از مردم دچار هیپوسمی به بیماری پارکینسون مبتلا نمیشوند. به هر جهت، اکثریت افرادی که دچار بیماری پارکینسون هستند، بخشی از توانایی قوۀ بویایی خود را از دست میدهند.
به علت ارتباط میان هیپوسمی و بیماری پارکینسون، یک تست کاهش حس بویایی میتواند به طور بالقوه به تشخیص زودهنگام بیماری مزبور منجر شود.
MSنیز یکی از بیماریهایی است که با هیپوسمی مرتبط شده است. یک مطالعه در مورد افراد دچار MS پی برده است که 40 درصد نمونه‌های مطالعه حداقل دچار کاهش بخشی از قوۀ بویایی بودهاند. هر قدر ناتوانیهایی مرتبط به MS در بیماران بیشتر باشد، قدرت شناسایی بوهای خاص در آنها کمتر است.
چندین مطالعه پی بردهاند که افراد دچار دیابت نوع 1 نیز در تشخیص و تمیز دادن بوها دچار مشکل هستند. هر قدر میزان ناراحتی متلابه آنان به علت صدمۀ دیابتیک عصب، که نوروپاتی محیطی نامیده می‌شود، بیشتر باشد، مشکلات آنها در مورد قوۀ بویایی بیشتر است.
اگرچه سرطانهای سر و گردن به طور مستقیم به حس بویایی لطمه نمیزنند، اشعه درمانی مورد استفاده برای این بیماریها می‌توانند سبب کاهش حس بویایی بیماران شود.
هیپوسمی چطور پیشرفت میکند؟
هیپوسمی معمولاً بدون درمان نیز بهبود مییابد، مخصوصاً اگر انواع آلرژی یا عفونت سیستم تنفسی علت بروز آن بوده باشد. فردی که در هنگام سرماخوردگی متوجه کاهش قوۀ بویایی خود می‌شود، بعد از بهبود بیماری در فاصلۀ چند روز تا چند هفته متوجه بهبود این حس در خود می‌گردد.
وقتی هیپوسمی به علت صدمۀ وارد بر سر یا یک جراحت التهابی قابل ملاحظه درگیر کنندۀ سلولهای حس بویایی بروز کرده باشد، بهبود کامل بیماری امکان پذیر نیست، حتی اگر عمل جراحی انجام شود.
به هر جهت ثابت شده است که برخی داروها و روشهای بازپروری حس بوبایی برای مردم دچار هیپوسمی مفید هستند.
آنوزمی چیست؟
آنوزمی اصطلاحی پزشکی به معنی فقدان کامل حس بویایی است.
برخی از مردم با این بیماری از مادر زاده میشوند، که در این حالت آنوزمی مادرزادی نامیده می‌شود. به هر جهت، این بیماری بیشتر اوقات بر اثر صدمات وارده بر سر یا مشکلات مربوط به حفرهها و سوراخ‌های بینی روی میدهد. این مشکلات میتواند شامل بیماری التهابی مزمن سینوس یا بینی یا یک عفونت ویروسی شدید مربوط به سیستم تنفسی فوقانی باشد.
به هر جهت، بر مبنای اعلام "بنیاد آنوزمی" در حدود 22 درصد موارد آنوزمی ایدیوپاتیک است. این بدین معنی است که نمیتوان علت مشخصی را برای بروز کاهش توانایی بویایی عنوان کرد.
چه هنگامی باید به متخصص مراجعه کرد
تله ویزیت - TeleVisit انجام کلیه فرآیندهای پزشکی با شرایط وجود فاصله جغرافیایی بین پزشک و بیمار، را فراهم می کند.
بیماران عزیز می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.
انسان دارای یک حس بویایی پیچیدۀ شگفتانگیز است که میتواند 10.000 تا 100 میلیارد رایحه را تشخیص دهد. این اطلاعات حسی نقشی مهم در تقویت کیفیت زندگی انسان و حفظ امنیت جانی او بازی میکنند.
بوهای خوش انسان را تشویق به خوردن میکنند، و بوهای بد او را از آتش، مواد شیمیایی سمی یا غذاهای بد برحذر میدارند.
بوها همچنین بین مردم و مکانها با آوردن بوی برخی مکان یا خاطرهها برای مثال از حومۀ شهرها یا کنار دریا، باعث ایجاد ارتباط میان مردم می‌شود.
وقتی بیماری هیپوسمی این تواناییها را محدود میکند، فرد باید بلافاصله در جستجوی کمک باشد تا از جدا افتادن از دیگران و تهدیدهای متوجه سلامت شخص خود اجتناب کند.
اگر فردی متوجه کاهش قوۀ بویایی خود شود، باید به متخصص مراجعه کند، به ویژه اگر هیپوسمی به صورت ناگهانی و شدید بروز کرده باشد.
کاهش حس بویایی به درمان خوب جواب میدهد به ویژه اگر درمان در فاصلۀ کوتاهی پس از بروز مشکل شروع شود.
درمان
تشخیص معمولاً با معاینۀ فیزیکی و بررسی تاریخچۀ پزشکی فرد شروع می‌شود، که این تاریخچه بیشتر بر مشکلات سیستم تنفسی فوقانی تمرکز میکند. دکتر معبرهای بینی، سینوس‌ها و ساختار اطراف آنها را بررسی میکند.
در صورتی که به تصاویر دارای جزئیات نیاز باشد، متخصص گوش و حلق و بینی که اتولارنگولوژیست نامیده می‌شود، ممکن است عمل اندوسکوپی انجام دهد.
دکتر به دنبال نشانههای وجود ورم، خونریزی، چرک و احتمال وجود تومورهای سرطانی خواهد بود. در عین حال پزشک در جستجوی دیگر انسدادهای فیزیکی است که می‌توانند سبب کاهش یا از دست رفتن قوۀ بویایی شوند و از آن جمله می‌توان پولیپ‌ها، ساختارهای بزرگ شدۀ بینی یا نقایص تیغۀ بینی را نام برد.
اگر نتایج این تستها منفی باشد، ممکن است برای جستجوی مشکلات نواحی مربوطه که مسؤول تشخیص بوها هستند و نیز مغز، اسکن MRI انجام شود.
تست خراش و تکان به پزشک کمک میکند تا تعیین کند که فرد دچار انوسمی است یا هیپوسمی. در موارد هیپوسمی، این تستها میزان کاهش بویایی را اندازهگیری میکنند.
در کل برای درمان هیپوسمی از دارو و جراحی استفاده می‌شود. جراحی در هنگامی میتواند درمان مؤثری باشد که پولیپ‌های بینی، انحراف تیغۀ بینی، یا دیگر مشکلاتی که می‌توان از طریق برداشتن یا ترمیم رفع کرد علت بروز کاهش بویایی باشند.
داروهایی مثل استروئیدها و آنتیهیستامینها را می‌توان برای کاهش التهاب ناشی از انواع آلرژی یا عفونت‌های سیستم تنفسی که می‌توانند عامل بروز بیماری باشند به کار برد.
مردم دچار هیپوسمی نیاز دارند تا مطمئن شوند که کاهش توانایی بویایی آنها به علت دیگر مشکلات سلامت و ایمنی نیست.
این نیز مهم است که آنها مطمئن شوند کاهش قوۀ بویایی به کمخوری یا پرخوری منجر نمیشود.
مردم دچار هیپوسمی باید مطمئن شوند که دستگاههای کشف نشت دود یا گاز در منزل آنها به خوبی نگهداری می‌شود. برای محدود کردن امکان نشت گاز تشخیص داده نشده که اغلب توسط حس بویایی کشف میشوند، مردم باید گزینۀ تعویض وسایل گازی با برقی را مد نظر قرار دهند.
دقت در مورد کار با وسایل شیمیایی بالقوه سمی خانه و دقت در تاریخ انقضاء مواد غذایی توصیه می‌شود.
امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش (کاهش بویایی یا هیپوسمی) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می توانید سوالات خود را از متخصص زنان، زایمان و نازایی در تله ویزیت بپرسید.