نفخ یا ورم محدوده معده یا شکم ممکن است به علل مختلفی شامل اختلالات گوارشی، تغییرات هورمونی و حتی داروها بروز کند. در کنار نفخ یا ورم شکم، این امکان وجود دارد که شخص متوجه شود که بدون تغییری در ورزش یا رژیم غذایی معمول خود دچار افزایش وزن شده است. بنابراین ، وقتی این دو علامت یعنی نفخ معده و افزایش وزن با همدیگر بروز می‌کنند چه معنایی دارند؟
علل ورم معده و افزایش وزن
در زیر علل مختلف این وضعیت تشریح شده است.
استرس
این امکان وجود دارد که سطوح بالای استرس بتواند باعث افزایش وزن و نفخ شود. استرس زیاد می‌تواند طیفی از اثرات منفی بر بدن داشته باشد که از جمله آنها می‌توان به علایم گوارشی اشاره کرد.
وقتی کسی دچار استرس باشد ممکن است علایم گوارشی مثل نفخ، ناراحتی شکم و اسهال را تجربه کند. به علاوه، برخی تحقیقات بر این باورند که استرس می‌تواند عامل تقویت حس نفخ شکم باشد.
استرس همچنین می‌تواند برخی از مردم را به "خوردن استرسی" وادار کند. در واقع 40 درصد از مردم در شرایط استرس دچار افزایش میزان مصرف غذا می‌شوند. همچنین این امکان وجود دارد که استرس به کاهش یا افزایش فعالیت جسمانی منجر گردد. در کنار غذا خوردن استرسی این وضعیت می‌تواند موجب افزایش وزن گردد.
کارهایی مثل موارد زیر هست که مردم می‌توانند برای کاهش میزان استرس خود انجام دهند:
• ورزش منظم
• در اولویت قرار دادن خواب و هدف گرفتن 7 تا 8 ساعت استراحت در طول شب
• تکنیک‌های ریلکسیشن مثل مدیتیشن، یوگا، یا تمرینات تنفسی
• گوش دادن به موسیقی یا نوشتن در مورد افکار و اندیشه‌های خود
• پرداختن به سرگرمی‌های مورد علاقه
مصرف الکل
الکل یک ماده التهاب‌زا است که می‌تواند بر قسمت‌های مختلف بدن شامل سیستم گوارش تأثیر بگذارد. مصرف الکل می‌تواند به چند علامت گوارشی ناخوشایند مثل نفخ، گاز و ناراحتی شکم منجر شود.
الکل سرشار از کالری خالی است. در هر گرم الکل تقریباً دو برابر کالری نسبت به کربوهیدرات یا پروتئین وجود دارد و با وجود این فاقد ارزش غذایی است. به علت محتوی الکل خود افزایش مصرف الکل می‌تواند به اضافه وزن منجر گردد.
مردم می‌توانند با رعایت اعتدال در نوشیدن الکل از نفخ مرتبط به الکل پیشگیری کنند. این به معنی نوشیدن یک "پیمانه" برای زنان و دو پیمانه بر مردان است. پیمانه استاندارد به قرار زیر معنی می‌شود:
12 •اونس آبجو (5 درصد الکل)
8 •اونس لیکور مالت (7 درصد الکل)
5 •اونس شراب (12 درصد الکل)
1.5 •اونس لیکور (40 درصد الکل)
داروها
این احتمال هست که برخی انواع داروها بتوانند باعث ایجاد نفخ شکم و افزایش وزن شوند. بعضی مثال‌ها در این مورد عبارتند از:
کورتیکوستروئیدها
این داروها برای کاهش التهاب در بدن به کار می‌روند. احتباس مایع و همچنین افزایش وزن، مشخصاً در محدوده شکم و صورت عوارض جانبی بالقوه کورتیکوستروئیدهای خوراکی به شمار می‌روند. دیگر عوارض جانبی عبارتند از:
• فشار خون بالا
• ورم ساق پا
• نوسان خلق
• افزایش فشار چشم (گلوکوم)
• کند شدن سرعت التیام زخم
• افزایش ریسک عفونت
داروهای خوراکی کنترل بارداری
این داروها نیز می‌توانند باعث نفخ شوند. در حالی که احتمال مقداری افزایش وزن بر اثر مصرف داروهای مزبور وجود دارد، مطالعات خاطرنشان کرده‌اند که آنها به افزایش وزن زیاد منجر نمی‌شوند. دیگر عوارض جانبی بالقوه در مورد داروهای کنترل بارداری خوراکی عبارتند از:
• لکه‌بینی بین پریودها
• حساس شدن پستان
• تهوع
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی استفاده می‌شود. از آنجا که این داروها بر باکتری‌های سیستم گوارش نیز تأثیر می‌گذارند می‌توانند باعث علایم روده‌ای-معده‌ای مثل نفخ شوند. دیگر عوارض جانبی بالقوه در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها شامل موارد زیر است:
• اسهال
• تهوع یا استفراغ
• درد شکم
• کاهش اشتها
از آنجا که باکتری‌های دستگاه گوارش می‌توانند نقشی در افزایش وزن داشته باشند، در عین حال این امکان هست که تغییرات دستگاه معده‌ای-روده‌ای از طریق مصرف آنتی‌بیوتیک بتواند عامل تقویت افزایش وزن شود. به هر حال، تحقیق بیشتری در این مورد نیاز است.
آسیت
آسیت اختلالی است که با انباشت مایع در شکم مشخص می‌شود. آسیت شایع‌ترین پیامد سیروز است، اختلالی که بر اثر جراحت و آسیب دیدن کبد ایجاد می‌گردد.
در کنار سیروز، علل دیگر ایجاد آسیب موارد زیر را شامل می‌شود:
• برخی انواع سرطان مثل سرطان تخمدان، سرطان کبد، سرطان کولورکتال یا سرطان پانکراتیک
• نارسایی قلبی
• نارسایی کلیه
• بیماری لوزالمعده
• سل
آسیت زمانی ایجاد می‌شود که بالا رفتن فشار خون در وریدهای کبد (هیپرتانسیون پورتال) با کاهش عملکرد کبد همراه می‌شود. این باعث می‌گردد تا مایع در شکم انباشته شود. علایم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• ورم شکم یا بزرگ شدن شکم
• افزایش وزن
• نااحتی یا درد شکم
• تنگی نفس
• احساس سیری زودرس
هدف کلی درمان آسیت محدود کردن مقدار مایع انباشته شده در شکم است. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
• داروهای دیورتیک، به خارج کردن آب از بدن از طریق افزایش ادرار کردن کمک می‌کند
• استفاده از سوند تخلیه موقتی در شکم برای خارج کردن مایع
• جاگذاری شانت در شکم که باعث تغییر مسیر جریان خون در اطراف کبد می‌شود
• پیوند کبد
سندرم کوشینگ
سندرم کوشینگ نوعی بیماری است که در آن بدن به میزان بیش از حد کورتیزول تولید می‌کند. مردم ممکن است با کورتیزون به عنوان "هورمون استرس" آشنا باشند. کورتیزول می‌تواند بر تمامی قسمت‌های بدن تأثیر بگذارد و در فرآیندهای زیر اهمیت دارد:
• پاسخ به استرس
• نگهداری فشار خون
• کاهش التهاب
• تنظیم راهی که مواد مغذی به انرژی تبدیل می‌شوند
در اکثریت موارد سندرم کوشینگ به علت مصرف طولانی مدت کورتیکوستروئیدها که برای درمان اختلالاتی مثل آسم و ارتریت روماتوئید کاربرد دارند ایجاد می‌شود. انواع خاصی از تومورها نیز می‌توانند باعث این بیماری گردند.
بر اثر دامنه گسترده تأثیرات کورتیزول در بدن، سندرم کوشینگ دارای طیفی وسیع از علایم است. دو مورد از این علایم افزایش وزن و انباشت چربی در اطراف شکم را شامل می‌شود و سایر علایم عبارتند از:
• گردی صورت (ماه‌صورتی)
• لاغر شدن دست و پا
• انباشت چربی در پایه گردن
• کبودی که به سهولت ایجاد می‌شود
• کند شدن روند التیام زخم
• نشانه‌های کشیدگی، مشخصاً در ناحیه شکم
• ضعف عضلانی
• رویش موی زیاد روی صورت، قفسه سینه، و شکم (زنان)
• بی‌نظمی یا قطع پریود (زنان)
• کاهش شهوت جنسی (مردان)
• اختلال نعوظ (مردان)
اگر سندرم کوشینگ بر اثر مصرف داروهای کورتیکوستروئیدی ایجاد شده باشد پزشک احتمالاً دوز دارو را تغییر داده یا داروی جایگزین تجویز خواهد کرد. احتمال استفاده از عمل جراحی برای خارج کردن تومورهای مسبب سندرم کوشینگ مطرح است.
هیپوتیروئیدیسم
هیپوتیروئیدیسم زمانی ایجاد می‌شود که غده تیروئید قادر به تولید کافی هورمون تیروئیدی نیست. هورمون تیروئید به بدن در کاربرد انرژی کمک می‌کند. وقتی مقدار این هورمون کافی نباشد فرآیندهای جسمانی کُند خواهد شد.
این کند شدن فرآیندهایی مثل متابولیسم را شامل می‌شود. در واقع، یکی از علایم هیپوتیروئیدیسم افزایش وزن است. سیستم گوارش ما نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گرفته حرکت روده‌ها کند شود.
این کاهش تحرک می‌تواند باعث افزایش ریسک اختلالی به نام رشد بیش از حد باکتری روده‌ای (SIBO) شود. SIBO اغلب باعث نفخ، گاز، و ناراحتی شکم می‌شود. برخی تحقیقات این وضعیت را با هیپوتیروئیدیسم مرتبط کرده‌اند.
در کنار افزایش وزن و احتمالاً نفخ، دیگر علایم هیپوتیروئیدیسم شامل موارد زیر است:
• خستگی مفرط
• یبوست
• درد و رنجوری جسمانی
• خشکی پوست
• نازک شدن مو
• حساسیت به سرما
• کاهش میزان تعریق
• کند شدن ضربان قلب
• افسردگی
• بی‌نظمی پریود (زنان)
• مشکلات باروری (زنان)
هیپوتیروئیدیسم با دارویی به نام لووتیروکسین درمان می‌شود. این داروی هورمونی برای جایگزینی هورمون تیروئیدی از دست رفته وارد عمل می‌شود.
علل صرفاً تأثیرگذار بر زنان
اکنون نگاهی به علل افزایش وزن و ورم معده یا نفخ که می‌توانند نتیجه اختلالات اختصاصاً مربوط به زنان باشند خواهیم پرداخت.
سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
سندرم پیش از قاعدگی مجموعه‌ای از علایم است که در روزهای منتهی به پریود اتفاق می‌افتند. علایم PMS می‌تواند عاطفی و نیز فیزیکی باشد. این علایم بر اثر تغییرات هورمونی که در طول چرخه عادت ماهانه بروز می‌کنند اتفاق می‌افتد.
دو علامت فیزیکی PMS شامل نفخ و افزایش وزن است. نفخ بر اثر حبس آب ایجاد می‌شود که مانند بسیاری از دیگر علایم PMS نتیجه تغییرات هورمونی است.
افزایش وزن ممکن است با دیگر علایم PMS شامل موارد زیر بروز کند:
• احتباس آب، که باعث اندکی افزایش وزن می‌شود ("وزن آب").
• ولع خوردن (ولع غذا) که ممکن است باعث پرخوری یا خوردن غذاهای ناسالم شود.
• خستگی مفرط و کرامپ شکم، که ممکن است به کاهش فعالیت جسمانی منجر گردد
دیگر علایم فیزیکی و عاطفی PMS ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• حساس شدن پستان
• سردرد
• درد و رنجوری جسمانی
• علایم گوارشی مثل یبوست و اسهال
• آکنه
• دگرگون شدن الگوهای خواب
• احساس تحریک‌پذیری
• طغیان‌های عاطفی
• احساس اضطراب یا افسردگی
بسیاری از علایم PMS را می‌توان از طریق تغییرات سبک زندگی مثل ورزش منظم، خوردن غذاهای سالم و برخورداری از خواب کافی کاهش داد. داروهایی مثل داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی، داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری و داروهای ضد افسردگی نیز می‌توانند به کاهش علایم کمک کنند.
بارداری
نفخ یک نشانه اولیه بارداری است. این نفخ اغلب شبیه به آنچه زنان پیش از پریود شدن احساس می‌کنند رخ می‌دهد. دیگر علایم اولیه بارداری شامل موارد زیر است:
• قطع پریود
• حساس شدن و ورم پستان
• ناخوشی صبحگاهی
• تکرر ادرار
• خستگی مفرط
• یبوست
• کرامپ شکم
• حساسیت به بوها
افزایش غیر منتظره وزن نیز یک علامت بارداری است. به هر حال، این وضعیت ممکن است در ابتدا ملموس نباشد. در طول بارداری اکثر زنان بیشترین افزایش وزن را پس از هفته 20 بارداری تجربه می‌کنند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
PCOS زمانی بروز می‌کند که میزان اندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) بالاتر از میزان نرمال هستند. این وضعیت می‌تواند طیفی از اثرات مثل اختلال چرخه عادت ماهانه ایجاد کند و سبب رشد موی اضافی شود.
دیگر عارضه جانبی بالقوه در PCOS افزایش وزن است. افزایش وزن بر اثر PCOS اغلب در محدوده شکم بروز می‌کند که ممکن است باعث متسع شدن یا نفخ شکم شود. دیگر علایم PCOS عبارتند از:
• کیست تخمدان
• بی‌نظمی پریود که شامل موارد زیر می‌شود:
- پریود سنگین
- قطع مکرر پریود
- از دست دادن پریود
• ناباروری
• نازک شدن مو
• آکنه
• لکه‌های تیره پوست مشخصاً روی گردن و زیر پستان
• لکه‌های پوستی
PCOS علاج ندارد اما داروهایی برای کاهش علایم در دست است. برخی گزینه‌های دارویی در این مورد عبارتند از:
• داروهای هورمونی کنترل بارداری که به منظم کردن عادت ماهانه و کاهش علایمی مثل آکنه و رشد بیش از حد مو کمک می‌کنند
• متفورمین، دارویی که مشخصاً برای درمان دیابت کاربرد دارد اما ممکن است در مورد PCOS نیز مفید باشد
• کلومیفن (کلومید)، دارویی که به تخمک‌گذاری کمک می‌کند
اندومتریوز
اندومتریوز اختلالی است که در آن جدار رحم (اندومتریوم) در جایی خارج از رحم رشد می‌کند. از آنجا که بافت مزبور در جایی قرار دارد که به آن تعلق ندارد، این وضعیت می‌تواند باعث التهاب، درد و خونریزی بین پریود شود.
اندومتریوز همچنین می‌تواند نفخ شکم ایجاد کند. علت می‌تواند موارد زیر باشد:
• رشد بافت اندمتریال در محدوده شکم، که این می‌تواند به ورم و احتباس مایع بینجامد
• اندومتریوما، نوعی کیست تخمدان که ممکن است با اختلال مزبور ایجاد گردد
• علایم گوارشی که اغلب با اندومتریوز همراهند، مثل یبوست و اسهال
افزایش وزن خود یکی از علایم اندومتریوز نیست اما ممکن است در برخی زنان بروز کند. علت آن می‌تواند چند عامل همراه اندومتریوزیس شامل موارد زیر باشد:
• احتباس آب. حبس مقادیر اضافی آب می‌تواند به افزایش جزئی در وزن منجر گردد.
• دارو. عوارض جانبی برخی داروهای مورد استفاده برای درمان اندومتریوز مثل قرص‌های کنترل بارداری هورمنی می‌توانند افزایش وزن ایجاد کنند.
• هیسترکتومی. هیسترکتومی، نوعی جراحی برداشتن رحم است که گاهی از اوقات برای درمان اندومتریوز به کار می‌رود. یک مطالعه مربوط به سال 2009 پی برده است که زنان پس از انجام عمل هیسترکتومی به طور متوسط سالانه در حدود 3 پوند وزن اضافه می‌کنند.
اندومتریوزیس با دارو درمان می‌شود که ممکن است شامل قرص‌های کنترل بارداری، آگونیست‌های هورمونی رهش گونادوتروپین (GnRH)، و داروهای مسکن درد باشد. در مواردی که علایم شدید باشند عمل جراحی ممکن است به عنوان یک گزینه مطرح شود.
چه زمانی از طریق تله ویزیت با دکتر در تماس باشیم
در برخی موارد ورم شکم همراه افزایش وزن می‌تواند پیامی در مورد یک اختلال زمینه‌ای باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. در صورت مواجهه با موارد زیر در مورد ورم و افزایش وزن شخص باید با پزشک در تماس باشد:
• شروع ناگهانی
• شدید بودن
• طولانی بودن
• غیر قابل توجیه بودن بر مبنای یک اختلال از پیش موجود سلامت
• بروز در کنار علایم اضافی مثل درد شکم یا تنگی نفس
• بروز در کنار تغییرات چرخه عادت ماهانه مثل پریود سنگین، پریود بی‌نظم، یا از دست دادن پریود
به علاوه اگر کسی در حال مصرف داروهایی باشد که باعث عوارض جانبی ناخواسته مثل نفخ و افزایش وزن می‌شوند، باید با دکتر مشورت کند. پزشک می‌تواند دارو یا درمان جایگزینی را توصیه کند.
ورم معده که با افزایش وزن همراه باشد می‌تواند بر اثر علل مختلفی ایجاد گردد. برخی علل ممکن است به استرس، مصرف الکل، یا دارو مرتبط باشند. علل دیگر ممکن است نتیجه اختلالات سلامت مثل هیپوتیروئیدیسم یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشند.
بسیاری علل ورم معده و افزایش وزن را می‌توان با تغییرات سبک زندگی و دارو درمان کرد. به هر حال، مواردی مثل آسیت می‌توانند جدی باشند.
در صورتی که ورم معده و افزایش وزن به شکل ناگهانی بروز کرده، یا شدید باشند، با به همراه علایم نگران کننده دیگری باشند باید به پزشک مراجعه کرد. پزشک می‌تواند علت مشکل را مشخص کرده و پلن درمانی درست را تجویز کند.
امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش (نفخ یا ورم معده و افزایش وزن) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می‌توانید سوالات خود را از پزشکان متخصص زنان یا متخصص تغذیه در تله ویزیت بپرسید.
👇 اینجا را کلیک کنید 👇
www.TeleVisit24.com
تنها با وارد کردن نام و نام خانوادگى و شماره موبایل و ثبت نام در سامانه تله ویزیت، بلافاصله و حداکثر طى مدت ٢٤ ساعت پاسخ خود را از بهترین پزشکان متخصص دریافت کنید و دیگر نگران سلامت خود نباشید.