سنگ کیسه صفرا

سنگ‎ کیسه صفرا سنگ یا توده‌ای است که در هنگام سخت شدن برخی مواد در کیسه صفرا یا مجرای صفراوی تشکیل می‎شود.

کیسه صفرا یک کیسه کوچک جای گرفته در قسمت تحتانی سمت راست بدن زیر کبد است. برخی از مواد شیمیایی خارج شده از کیسه صفرا ممکن است به شکل سنگ‎های کوچک یا یک سنگ بزرگ درآیند.

یک مطالعه نشان داده است که میزان شیوع سنگ کیسه صفرا در کشورهای صنعتی در حدود 10 درصد کل مردم است و این میزان رو به افزایش دارد

علایم

اکثریت مردم دچار سنگ کیسه صفرا اصلاً علامتی را تجربه نمی‎کنند. علت آن است که سنگ‎های مورد بحث درون کیسه صفرا باقی می‎مانند و باعث ایجاد هیچ مشکلی نمی‎شوند.

در هر حال برخی اوقات سنگ‎های مورد اشاره ممکن است به کوله‎سیستیت یا التهاب کیسه صفرا منجر شوند.

علامت اولیه در کوله‌‏سیستیت دردی است که به شکل ناگهانی ظاهر شده و به سرعت رو به وخامت می‎رود. این درد ممکن است در سمت راست بدن درست زیر ناحیه دنده‎ها، بین کتف‎ها یا در شانه راست بروز کند. دیگر علایم در این مورد عبارتند از:

• درد در سمت راست بدن درست زیر دنده‎ها

• درد پشت، بین کتف‎ها

• درد در شانه راست

• تهوع

• استفراغ

• تعریق

• بی‌قراری

درمان

سنگ‎های کیسه صفرا صرفاً هنگامی مورد درمان قرار می‎گیرند که باعث ایجاد التهاب کیسه صفرا، و انسداد مجاری صفراوی شوند یا از مجرای صفراوی خارج شده و وارد روده‎ها گردند.

تله ویزیت - TeleVisit  انجام کلیه فرآیندهای پزشکی با شرایط وجود فاصله جغرافیایی بین پزشک و بیمار، را فراهم می کند.

کوله‎سیستکتومی

عمل خارج کردن سنگ کیسه صفرا با استفاده از عمل جراحی کوله‎سیستکتومی نامیده می‎شود. این عمل عموماً به شیوه جراحی موسوم به سوراخ کلید یا لاپاروسکوپی انجام می‌گردد. انجام این روش در مورد حدود 10 درصد مردم ممکن نیست و آنان نیاز به عمل کوله‌سیستکتومی باز دارند.

در عمل کوله‌سیستکتومی باز یک برش بزرگ جراحی در ناحیه شکم ایجاد می‎شود. مردمی که به این روش درمان می‎شوند نیاز به میزان بیشتری از بستری بودن در بیمارستان و زمان ریکاوری طولانی‎تری دارند. اگر کیسه صفرا دچار التهاب شدید باشد جراحی باز در مورد آن نیاز خواهد بود.

در مورد بخش بزرگی از مردمی که مورد عمل کوله‌سیستکتومی قرار می‎گیرند، سنگ‎‏های کیسه صفرا در طول حدود یک سال برمی‎گردند. برای پیشگیری از این مشکل بسیاری از مردم دچار سنگ کیسه صفرا اورسودئوکسی‎کولیک اسید می‎گیرند، اسیدی که در صفرا وجود دارد.

اورسودئوکسی‎کولیک اسید باعث کاهش میزان کلسترول صفرا می‎شود و در نتیجه احتمال ایجاد سنگ را کاهش می‎دهد.

اورسودئوکسی‎کولیک اسید

اگر سنگ کیسه صفرا از جنس کلسترول باشد، برخی از اوقات می‎توان آن را به آهستگی با استفاده از اورسودئوکسی‎کولیک اسید برطرف یا حل کرد. این نوع درمان که زیر عنوان تحلیل شناخته می‎شود برای اثربخشی به حدود 24 ماه زمان نیاز دارد. اورسودئوکسی‎کولیک اسید به اندازه جراحی مؤثر نیست اما برخی از اوقات در مورد مردمی که قادر به تحمل بیهوشی عمومی نیستند تنها گزینه محسوب می‎شود.

کولانژیوپانکراتولوگرافی رتروگراد اندوسکپیک

وقتی فرد دچار سنگ کسه صفرا قادر به انجام جراحی یا اورسودئوکسی‎کولیک اسید نباشد، وی ممکن است تحت کولانژیوپانکراتولوگرافی رتروگراد اندوسکپیک (ERCP) قرار گیرد، که انجام آن نیاز به بیهوشی موضعی دارد. یک دوربین فیبر اپتیک انعطاف‎پذیر، یا اندوسکپ از راه دهان وارد سیستم گوارش و در نهایت کیسه صفرا می‎شود.

یک جریان گرمای الکتریکی باعث اتساع مجرای صفرا می‎گردد. در مرحله بعد سنگ‎ها خارج شده یا برای عبور از دستگاه گوارش تحتانی در روده رها می‎شوند.

لیتوتریپسی

امواج شوک اولتراسونیک سنگ‎های کیسه صفرا را هدف قرار داده و آنها را درهم می‎شکنند. اگر سنگ کیسه صفرا به قدر کافی کوچک شود می‎تواند بدون ایجاد خطر از طریق مدفوع دفع گردد. این نوع درمان نارایج است و فقط در مواقعی مورد استفاده قرار می‎گیرد که تعداد قلیلی سنگ کیسه صفرا مطرح باشد.

تشخیص

در بسیاری موارد سنگ کیسه صفرا به شکل تصادفی و در هنگام درمان فرد برای مشکلات دیگر شناسایی می‎شود. پزشک ممکن است پس از انجام یک تست کلسترول یا آزمایش خون یا حتی عکسبرداری اشعه X به وجود سنگ کیسه صفرا مشکوک شود.

آزمایش‌های خون ممکن است برای پیگیری نشانه‌های عفونت، انسداد، پانکراتیت یا یرقان مورد استفاده قرار گیرند.

کلانژیوگرافی

یک رنگ مخصوص به درون جریان خون تزریق مـی‎شود به شکلی که داخل مجاری صفراوی کنتراست ایجاد کند یا به شکل مستقیم و با استفاده از ERCP به داخل مجاری صفراوی تزریق می‎شود. رنگ مزبور در عکسبرداری اشعه X مشخص می‎شود. ERCP همچنین برای مشخص کردن ناحیه بروز سنگ و خارج کردن آن از مجرای صفرا استفاده می‎شود.

آنگاه دکتر قادر خواهد بود تا به عکس‎های گرفته شده با اشعه X نگاه کند و احتمال سنگ مثانه یا اختلالات مجرای صفرا مثل پانکراتیت، سرطان لوزالمعده یا سنگ‎های کیسه صفرا را برآورد نماید.

اگر رنگ مزبور وارد یکی از نواحی مورد اشاره نشده باشد این وضعیت عموماً به معنی آن است که وجود یک سنگ باعث ایجاد انسداد شده است. متخصصان در این وضعیت قادر به ارائه نظر بهتری در مورد محل جایگیر شدن سنگ کیسه صفرا خواهند بود.

CT اسکن

CT اسکن نوعی عکسبرداری اشعه X غیر تهاجمی است که تصاویری از زاوایای مختلف از داخل بدن انسان به دست می‎دهد.

کوله‌سینتیگرافی اسکن (HIDA)

در این روش مقدار اندکی از ماده رادیواکتیوی بی‌ضرر به بیمار تزریق می‎شود. این ماده توسط کیسه صفرا جذب می‎شود که در مرحله بعد محرک ایجاد کنتراست می‎گردد. این تست می‎تواند انقباضات غیر نرمال کیسه صفرا یا وجود انسداد در مجرای صفرا را مشخص سازد.

رژیم غذایی

رژیم غذایی در مورد مردمی تجویز می‎شود که از آمادگی لازم برای جراحی برخوردار نیستند و در مورد آنها رژیم غذایی بیش از حد کم‌چربی برای پیشگیری از رشد سنگ کیسه صفرا تجویز می‎شود.

اخیراً نشان داده شده است که این روش به اندازۀ آنچه در گذشته فکر می‎شد روش مؤثری نیست زیرا خود کاهش وزن سریع می‎تواند سبب ایجاد سنگ کیسه صفرا شود.

رژیم غذایی متعادل برخوردار از وعده‎های غذایی منظم توصیه می‎شود. این رژیم غذایی باعث علاج سنگ کیسه صفرا نمی‎شود اما می‏تواند تأثیرات مثبتی بر روی علایم بیماری و درد ناشی از آن داشته باشد.

اجتناب از خوردن غذاهای حاوی مقادیر زیاد چربی اشباع شده مثل کره، پنیر سفت، انواع کیک، و بیسکویت می‎تواند به کاهش ریسک ایجاد سنگ کیسه صفرا منجر شود. اعتقاد بر آن است که کلسترول در شکل‎گیری سنگ‎های کیسه صفرا نقش دارد.

رعایت رژیم غذایی مثل خوردن انواع آجیل و مصرف مقادیر کم الکل می‏تواند به پیشگیری از ایجاد اختلال مورد بحث کمک کند.

علل

سنگ کیسه صفرا ممکن است بر اثر عدم وجود تعادل در مواد شیمایی مثل کلسترول، کلسیم بیلی‎روبینات و کلسیم کربنات شکل بگیرد.

دو نوع اصلی سنگ کیسه صفرا وجود دارد:

• سنگ کیسه صفرای کلسترولی

این نوع سنگ ممکن است بر اثر وجود مقادیر بالای کلسترول در صفرا ایجاد شود. سنگ کیسه صفرای کلسترولی نوع اصلی سنگ کیسه صفرا در ایالات متحد آمریکا محسوب می‎شود.

• سنگ‎های کیسه صفرای رنگدانه‌ای

این نوع سنگ هنگامی شکل می‎گیرد که صفرا حاوی مقادیر زیاد بیلی‎روبین است. سنگ‎های مزبور در میان مردم مبتلا به بیماری کبد، لوله‌های صفراوی عفونی شده یا اختلالات خونی مثل آنمی سلول داسی شکل شایع‌تر است.

کارشناسان به طور کامل نمی‎دانند که چرا عدم تعادل مواد شیمیایی در کیسه صفرای برخی از مردم سبب ایجاد سنگ کیسه صفرا می‎شود حال آنکه در دیگران چنین وضعیتی رخ نمی‎دهد.

به هر حال ما این را می‎دانیم که احتمال بروز سنگ کیسه صفرا در میان برخی مردم دچار چاقی به ویژه زنان بیشتر است. یک مطالعه آشکار کرده است که برآمده شدن قسمت پایین پستان‎ها در زنان شانس ابتلاء آنها به سنگ کیسه صفرا و نیاز به جراحی برای خارج کردن سنگ را تا دو برابر افزایش می‎دهد.

ریسک فاکتورها

دیگر مردمی که در معرض خطر ابتلاء قرار دارند عبارتند از:

• زنان باردار

• تاریخچه خانوادگی ابتلاء به سنگ کیسه صفرا

• مردمی که اخیراً به میزان زیادی وزن کم کرده‎اند

• کاهش وزن خودخواسته به صورت سریع و وزن‌گیری مجدد می‎تواند ریسک سنگ کیسه صفرا را در ادامه زندگی برای مردان افزایش دهد

• زنان مصرف کننده قرص‌های کنترل بارداری خوراکی

• داشتن سبک زندگی فاقد تحرک

• زنان تحت درمان با دوزهای بالای استروژن درمانی

• مردم دارای خویشاوند نزدیک دارای سابقه ابتلاء به سنگ کیسه صفرا

• یک مطالعه نشان داده است که یک واریانت ژنی خاص به شکل قابل ملاحظه‎ای ریسک ابتلاء به سنگ کیسه صفرا را افزایش می‎دهد

• مردم دارای رژیم غذایی حاوی مقدیر زیاد چربی

• میزان شیوع سنگ کیسه صفرا در زنان دو برابر مردان است

• سن بالا 60 سال

• داشتن اصلیت سرخپوستی آمریکایی

• مردم مصرف کننده داروهای کاهش دهندۀ کلسترول به نام استاتین‌ها

• مردم مبتلاء به دیابت

به علاوه درمان جایگزینی هورمون برای زنان در طول یائسگی با افزایش ریسک ابتلاء به مشکلات کیسه صفرا مرتبط شده است. یک مطالعه پی برده است که زنان گیرندۀ درمان مزبور به صورت پچ پوستی یا ژل در ریسکی اندک بالاتر نسبت به زنانی قرار دارند که درمان هورمونی مزبور را به شکل خوراکی دریافت می‎کنند.

عوارض

اگر یک مجرای صفراوی یا دودنوم با سنگ کیسه صفرا مسدود شده باشد آنگاه احتمال بلوک شدن مایعات گوارشی راهی لوزالمعده وجود خواهد داشت. این وضعیت می‎تواند باعث ایجاد یرقان و پانکراتیت حاد شود. درمان در این موقعیت به طور معمول شامل خارج کردن سنگ کیسه صفرا با استفاده از عمل جراحی است.

این موضوع شایعی است که مردم دارای سابقه عمل خارج کردن سنگ کیسه صفرا به ویژه در هنگام خوردن غذاهای پرچرب دچار نفخ و سوءهاضمه شوند. برخی از آنان ممکن است به نسبت گذشته دارای دفع مدفوع بیشتری باشند.

آیا امکان زندگی بدون داشتن کیسه صفرا وجود دارد؟

انسان می‎تواند بدون داشتن کیسه صفرا به زندگی ادامه دهد. کبد برای هضم مواد غذایی نرمال به قدر کافی صفرا تولید می‎کند. اگر کیسه صفرای کسی از بدنش خارج شود، صفرا به جای ذخیره شدن در کیسه صفرا به واسطه مجراهای هپاتیک از کبد به روده کوچک می‎رسد.

بخش کوچکی از مردم که کیسه صفرای آنان خارج شده است برای مدتی دارای مدفوع نرم‎تر و تکرر دفع مدفوع خواهند شد زیرا میزان صفرای جریان یافته در روده افزایش پیدا می‎کند.

علایمی که بروز آنها در کنار عوارض محتمل است

شناسایی عوارض بالقوه سنگ کیسه صفرا مهم است.

کولیک صفراوی

وقتی یک سنگ به دهانه کیسه صفرا بچسبد و به آسانی از آن رد نشود، انقباض کیسه صفرا ممکن است باعث ایجاد درد شدید شود. وقتی چنین اتفاقی بیفتد فرد مبتلا ممکن است به اختلالی دردناک موسوم به کولیک صفراوی دچار شود.

درد مزبور در قسمت بالای ناحیه شکم احساس می‎شود اما در عین حال ممکن است درد مزبور در مرکز یا سمت راست شکم نیز وجود داشته باشد. این درد در فاصله حدود یک ساعت پس از غذا خوردن بیشتر شیوع دارد به ویژه اگر فرد وعده غذایی دارای چربی زیاد داشته باشد.

عفونت

اگر سنگ کیسه صفرا سبب ایجاد عفونت کیسه صفرا شده باشد فرد مبتلاء به این وضعیت ممکن است دچار تب و لرز شود. در بیشتر موارد عفونت ناشی از سنگ کیسه صفرا مردم برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا در بیمارستان بستری می‎شوند.

یرقان

اگر سنگ از کیسه صفرا خارج شده و به مجرای صفرا بچسبد ممکن است باعث انسداد مسیر صفرا به سمت روده شود. مجرا آنگاه به درون جریان خون راه یافته و سبب بروز نشانه‎های یرقان می‎شود.

در اغلب موارد این عارضه نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا دارد. در مورد برخی مردم سنگ کیسه صفرا در نهایت وارد روده می‎شود.

پانکراتیت

اگر یک سنگ کوچک کیسه صفرا از مجرای صفرا گذشته و مجرای پانکراتیک را مسدود کند یا سبب ریفلاکس مایعات صفرا درون مجرا شود فرد ممکن است به پانکراتیت مبتلا گردد.

پیشگیری

برخی عوامل افزایش دهنده ریسک سنگ کیسه صفرا مثل جنس، سن، و ریشه نژادی و قومی قابل تغییر نیستند.

در هر حال، پیروی از یک رژیم غذایی گیاهی می‏تواند باعث کاهش خطر ابتلاء به سنگ کیسه صفرا شود. در مقایسه با مردم گوشتخوار، گیاهخواران در ریسک به مراتب کمتری برای ابتلاء به سنگ کیسه صفرا قرار دارند.

بسیاری از کارشناسان می‎گویند که رژیم غذایی کم‎چربی و دارای مقادیر زیاد میوه و سبزی شامل فیبر غذایی می‏تواند مردم را در برابر ابتلاء به سنگ کیسه صفرا محافظت کند.

کنترل وزن بدن نیز می‏‌تواند در پیشگیری از بروز سنگ کیسه صفرا مفید باشد. به هر حال، رژیم غذایی شدید و کاهش وزن سریع می‎تواند باعث افزایش خطر بروز سنگ کیسه صفرا شود. حفظ اعتدال توصیه می‎شود.

امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش (سنگ کیسه صفرا) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می توانید سوالات خود را از متخصصین تله ویزیت بپرسید.

با واردشدن در سایت www.TeleVisit24.com تنها با وارد کردن نام و نام خانوادگى و شماره موبایل و ثبت نام در سامانه تله ویزیت، بلافاصله و حداکثر طى مدت ٢٤ ساعت پاسخ خود را از بهترین پزشکان متخصص دریافت کنید و دیگر نگران سلامت خود نباشید.