اولسر یا آفت دهانی (Canker Sores)، زخم‌های کوچک دردناکی هستند که در داخل دهان ایجاد می‌شود. این بیماری از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان است که افراد بسیاری را مبتلا می‌کند. زخم‌های حاصله از این عارضه، رنگی سفیدِ مایل به زرد دارند که گِرد یا بیضی شکل هستند اغلب در بزرگسالی ظاهر می‌شوند. آفت دهانی یا زخم‌های کانکر معمولاً روی قسمت‌های نرم تر دهان مانند زبان، داخل گونه‌ها و لب‌ها ایجاد می‌شوند.
زخم‌ها معمولاً به خودی خود بهبود می‌یابند، اما پس از گذشت مدت زمانی دوباره در همان مکان یا در مکان جدیدتر ظاهر می‌شوند. استرس، آسیب جزئی به قسمت داخلی دهان، میوه‌ها و سبزیجات اسیدی و غذاهای تند و گرم می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند.
اولسر یا آفت دهان ناحیۀ دردناکی در دهان و لثه است. اولسرهای دهان زیر عنوان زخم شانکر نیز شناخته می‌شوند.
اگرچه آفت‌های دهان در اغلب موارد بیخطرند، برخی از آنها ممکن است بسیار ناراحت کننده باشند و خوردن، نوشیدن و مسواک زدن را برای مردم به کاری سخت و طاقت‌فرسا تبدیل کنند.
آفت‌های دهان از نظر اندازه متفاوتند و علایم دقیق این آفت‌ها بستگی به نوع آفت مبتلا به فرد دارد.
شایع‌ترین اولسرها یا آفت دهان کدامند؟
آفت‌های استاندارد در گونۀ داخلی ظاهر می‌شوند و حدود یک هفته دوام دارند. اغلب آنها بی‌ضررند و بدون هر گونه مداوای پزشکی خود به خود از بین میروند.
سه نوع اصلی آفت دهان وجود دارد که عبارتند از:
آفت هرپسی شکل
آفت‌های هرپسی شکل یک زیرنوع اولسرهای آفتی هستند و نام آنها برگرفته از شباهتی است که از نظر شکل بین آنها و زخم‌های ایجاد شده توسط هرپس (تبخال) وجود دارد. خلاف هرپس، آفت‌های هرپسی شکل مسری نیست. اولسرهای مزبور بسیار سریع دوباره برمیگردند و ممکن است چنین به نظر برسد که این اختلال هرگز بهتر نمیشود.
آفت های کوچک
این نوع آفت‌ها از نظر اندازه میتواند از 2 میلیمتر تا حداکثر 8 میلیمتر باشد. زخم‌های مزبور به طور معمول برای بهبود به حدود 2 هفته زمان نیاز دارند و سبب بروز درد خفیف می‌شوند.
آفت های بزرگ
آفت‌های بزرگ از نظر اندازه بزرگتر از زخم‌های کوچک بوده و اشکال نامنظمی دارد، امکان دارد به صورت برجسته ظاهر شوند و نسبت به زخم‌های کوچک به شکل عمیقتری درون بافت نفوذ کنند. رفع آنها ممکن است به چند هفته زمان نیاز داشته باشد و احتمال دارد که پس از محو شدن جای زخم ناشی از آنها باقی بماند.
علایم
آفت دهان می‌توانند دردآور باشند، و این درد ممکن است بر اثر خوردن غذا، نوشیدن و در صورت فقر بهداشت دهان و دندان تشدید شود.
ضایعات آفت‌های هرپسی شکل ممکن است:
• به صورت بیش از حد دردناک درون دهان بروز یابند
• به سرعت دوباره برگردند، بنابراین عفونتها حالت پایدار کنند
• از نظر ابعاد افزایش پیدا کنند، و در نهایت به همدیگر متصل شده یک آفت بزرگ تکه تکه ایجاد کنند
• برای التیام به 10 روز یا بیشتر وقت نیاز داشته باشند
• در هر کجای دهان بروز کنند
این زخم‌ها در زنان بیش از مردان و نیز در افراد مسن بیش از دیگر گروههای سنی دیده می‌شوند.
علایم اولسرهای کوچک و اولسرهای بزرگ دهان شامل موارد زیر است:
• یک اولسر یا تعداد بیشتری از آنها که بر روی بخش داخلی گونه، سقف دهان یا زبان ظاهر می‌شوند
• نمای ظاهری آنها ضایعاتی مدور با حاشیۀ قرمز است و بخش میانی آنها ممکن است به رنگ زرد، سفید یا خاکستری باشد
در طول دورههای شدیدتر عود آفت‌های دهان، برخی از مردم ممکن است دچار تب، تنش، و ورم غدد شوند.
علل
علت دقیق بروز آفت‌های دهان هنوز روشن نیست و این دلیل از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با وجود این، برخی علل و چند عامل شایع هست که می‌توانند باعث تهاجمی شدن آفت‌های دهان شوند و شامل موارد زیرند:
• سیگار
• مرکبات و دیگر غذاهای دارای اسید یا ادویۀ زیاد
• دندانهای مصنوعی و قالب‌های دندانی نامناسب یا دیگر دستگاه‌هایی که ممکن است در دهان و لثه سایش ایجاد کنند
• استرس یا اضطراب
• تغییرات هورمونی در طول بارداری، بلوغ، و یائسگی
• برخی داروها شامل بتا بلوکرها و داروهای ضد درد
• عوامل ژنتیکی
برخی از مردم ممکن است بر اثر یک اختلال پزشکی دیگر یا به دلیل کمبود تغذیه دچار آفت دهان شوند.
اختلالاتی مثل بیماری سلیاک، بیماری کرون، کمبود ویتامینB12، کمبود آهن، یا ضعف سیستم ایمنی میتواند محرک شکلگیری اولسر دهان باشند.
آیا آفت‌های دهان سرطانی هستند؟
سرطان دهان و آفت‌های دهان از نظر علایم متمایز هستند. به هر جهت، همان گونه که اشاره شد آفت‌های تازه ایجاد شده یا آفت‌های پایدار نیاز به بررسی دارند.
چند تفاوت بنیادی بین اولسرها یا آفت‌های دهان و آنچه میتواند سرطان دهان باشد وجود دارد:
• آفت‌های دهان اغلب با درد همراه هستند حال آنکه سرطان دهان فاقد درد است.
• آفت‌های دهان در طول حدود 2 هفته از بین میروند، در حال که سرطان دهان از بین نمیرود و اغلب گسترش پیدا می‌کند.
• لکههای ایجاد شده توسط سرطان دهان زبرند و خراشیدن آنها آسان نیست.
• سرطان دهان اغلب ترکیبی از نواحی قرمز و سفید یا نواحی سفید وسیع است که روی زبان، پشت دهان، لثهها یا داخل گونه‌ها ظاهر می‌شوند.
• سرطان دهان اغلب اوقات با مشروبخواری بیش از حد یا مصرف دخانیات مرتبط است.
چه هنگامی به پزشک مراجعه کنیم
مردمی که مکرراً دچار آفت دهان می‌شوند ممکن است یافتن این را که چه وقت باید به دکتر مراجعه کنند، مشکل بیابند.
به هر جهت، برخی موقعیتها وجود دارد که در آنها فرد باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کند.
• آفت غیر دردناک در یک ناحیه یا نواحی بیشتری از دهان ظاهر می‌شود
• آفت‌های غیر معمول که در یک نقطۀ تازه از دهان ظاهر می‌شوند
• آفت‌هایی که گسترش پیدا میکنند
• آفت‌هایی که بیش از سه هفته ادامه پیدا میکنند.
دیگر مردم ممکن است مراجعه به پزشک را در دستور کار قرار دهند اگر آفت‌های دهان در آنان دارای مشخصات زیر باشد:
• آفت‌هایی که مشخصاً دردناک یا بزرگ هستند
• آفت‌هایی که با تب همراه باشد
• آفت‌های در صورت مصرف یک داروی جدید ایجاد شوند
• آفت‌های ثانویه به عفونتهای باکتریایی باشند.
آفت‌های دهان چگونه درمان می‌شوند؟
در بسیاری از موارد درد و ناراحتی ناشی از آفت‌های دهان در طول چند روز تخفیف مییابد و سپس در طول حدود دو هفته بدون نیاز به درمان از بین میروند.
برای مردمی که دچار آفت‌های دهانی دردناکتر یا آفت‌های برگشت کننده هستند، این احتمال وجود دارد که دندان‌پزشک محلولی را برای کاهش ورم و تخفیف درد تجویز کند.
در عین حال امکان تجویز پماد یا دهانشویۀ ضد میکروبی برای استفادۀ مستقیم در ناحیۀ زخم وجود دارد.
آیا میتوان از آفت‌های دهان پیشگیری کرد؟
آفت‌های دهان معالجۀ شناخته شدهای ندارند و معمولاً در سراسر عمر فرد امکان برگشت دارند.
اگرچه بروز آفت دهان ممکن است گریزناپذیر باشد، برخی کارها هست که مردم می‌توانند در راستای کاهش شدت یا کاهش موارد رنج ناشی از عود این آفت‌ها انجام دهند.
برخی روشهای پیشگیری در این مورد شامل موارد زیر است:
• مشورت با پزشک برای تغییر داروهایی که روشن است علتی برای بروز اولسر دهان هستند
بیماران عزیز می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.
• اجتناب از مصرف غذاهایی که می‌توانند محرک بروز اولسر دهان شوند
• تمیز نگه داشتن دهان با مسواک زدن و استفادۀ هر روزه از نخ دندان
• اجتناب از محرکهایی که در گذشته سبب عود آفت دهان شدهاند.
خوشبختانه آفت‌های دهان گرایشی به رفع خود به خودی دارند، و درد همراه آفت دهان به طور معمول در طول چند روز از بین میرود.
داروهایی در اشکال پماد و محلول برای کمک به کاهش درد و ورم ناشی از آفت‌های دهان وجود دارد، اما این داروها لزوماً به ریکاوری کامل فرد در مورد آفت دهان منجر نمیشوند.
برای پیشگیری از عود آفت‌های دهان در آینده مردم باید سعی کنند تا در حد امکان استرس و اضطراب را در خود کاهش دهند.
امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش (علل و علائم اولسر یا آفت دهان) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می توانید سوالات خود را از متخصصین تله ویزیت بپرسید.