آشنایی بابیماری سلیاک

بیماری سُلیاک Coeliac disease یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی )ارثی) است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد. در صورتیکه بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل می‌شوند. ظاهراً ورود گلوتن به سلول‌های پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود.

واکنش التهابی ایجاد شده موجب تحلیل پرزهای روده (villous atrophy) وکاهش فعالیت آنزیمهای روده می‌شود. چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌شود. اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند. بیماری سلیاک واگیر یا سرطانی نیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. شیوع سلیاک در اروپا یک در پانصد است. در استان تهران نیز ۱۵۰ مبتلا به این بیماری شناسایی شده‌اند. بیماری سلیاک همچنین به نام‌های اسپروی غیر حاره‌ای و بیماری روده باریک حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود. گاهی اوقات ممکن است بیماری سلیاک با بیماری سندروم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته شود که در صورت تشخیص اشتباه، بیمارانی که درمان‌های مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر را دریافت کنند بهبود نخواهند یافت.

انواع بیماری سلیاک

بیماری سلیاک مقاوم به درمان

برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به رژیم غذایی فاقد گلوتن پاسخ نمی دهند. بیماری سلیاک غیر پاسخگو اغلب به دلیل آلودگی رژیم غذایی بیمار با گلوتن است. مراجعه به یک متخصص تغذیه می تواند به شما کمک کند یاد بگیرید که چگونه از مصرف گلوتن جلوگیری کنید.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک مقاوم به درمان ممکن عوارض زیر را داشته باشند:

کولیت میکروسکوپی
عملکرد ضعیف پانکراس
سندرم روده تحریک پذیر
باکتری های موجود در روده کوچک
مشکل در هضم قند موجود در محصولات لبنی (لاکتوز) یا نوعی قند موجود در عسل و میوه ها (فروکتوز)

بیماری سلیاک مقاوم

اگر هنوز پس از شش ماه تا یک سال رژیم غذایی بدون گلوتن علائم و نشانه هایی دارید، ممکن است نیاز به آزمایش های بیشتر داشته باشید تا در جستجوی دلایل دیگری در مورد علائم خود باشید.

علایم اصلی بیماری سلیاک چیست ؟

علایم یا نشانه های بیماری بستگی به وسعت التهاب روده دارد . برخی دچار التهابی خفیف با علایم ناچیز می شوند، حتی گاهی ممکن است احساس کنند بیماری از بین رفته است. بعضی از بیماران التهاب شدیدتری دارند که علایم را تشدید می کند و مجبور به مراجعه به پزشک می شوند. تا وقتی که روده کوچک شدیدا ملتهب نشود علایم در فرد ایجاد نمی شود .

نشانه های شایع :

۱ – درد شکمی

۲- نفخ وگاز

۳ – اسهال

۴ – مدفوع بدبو ۵

- کاهش وزن

۶- کم خونی

۷- رشد کم یا کاهش وزن در کودکان

سایر علایم :

۱- احساس ضعف

۲- خستگی

۳- دردهای استخوانی و مفصلی

۴- سطح پائین ویتامینها ، بخصوص آهن ، کلسیم و فولات

۵ – استئوپروز

۶- زخمی که دیر خوب شود

افراد مختلف نشانه های کاملا متفاوتی دارند .

علت بیماری
بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد می شود. گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد.

عوامل خطر بیماری سلیاک

احتمال ابتلا به بیماری سلیاک در برخی افراد با عوامل خطر زیر شیوع بیشتری دارد:

ابتلای یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری سلیاک یا درماتیت هرپتی فرموریس (سابقه خانوادگی)
دیابت نوع 1
سندرم داون یا سندرم ترنر
بیماری خود ایمنی تیروئید
کولیت میکروسکوپی (کولیت لنفوسیتیک یا کلاژن)
بیماری آدیسون

عوارض سلیاک درمان نشده:

کم خونی و فقر آهن

شروع زود هنگام پوکی استخوا

نازایی و سقط جنین

کمبود های ویتامین و مواد معدنی

بدخیمی های دستگاه گوارش

تظاهرات عصبی: میگرن، حمله های صرعی، زوال عقل

تظاهر پوستی هرپتی فرم : درماتیت هرپتی فرم تظاهر پوستی سلیاک است. تاول یا برآمدگی های خارش داری که عموما به شکل قرینه در آرنج، زانو، شانه و نشیمنگاه وجود دارند. عوامل ژنتیکی و حساسیت به گلوتن در ایجاد این مشکل نقش دارند. این بیماری می تواند همه گروه های سنی را تحت تاثیر قرار دهد ولی معمولا برای نخستین بار بین 30 تا 40 سالگی بروز می کند. زمانی که فرد مبتلا به سلیاک گلوتن مصرف می کند، سیستم ایمنی او در روده، با تولید یک نوع آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین A پاسخ می دهد. زمانی که IgA وارد گردش خون می شود در رگ های خونی زیر پوست جمع شده و منجر به واکنش های ایمنی بیشتری می شود که این امر باعث ایجاد برجستگی های دانه دار پوستی هرپتی فرمیس می شود . این بیماری عمدتا به عنوان اگزما تشخیص داده می شود. علائم بیماری با پیروی از رژیم فاقد گلوتن و در صورت لزوم مصرف دارو بهبود می یابد.

کرون و کولیت اولسراتیو: میزان بروز بیماری های التهابی روده (کرون و کولیت اوسراتیو) در افراد مبتلا به سلیاک بیشتر است. کرون یک بیماری التهابی دستگاه گوارش است. کولیت اولسراتیو نیز یک بیماری التهابی روده ای است که منجر به ایجاد زخم هایی در روده بزرگ می شود. انجام کولونوسکوپی برای تشخیص این بیماری ها ضروری است.

افزایش رشد باکتری های روده باریک: افزایش رشد باکتری ها وضعیتی است که به طور غیر معمول تعداد زیادی از باکتری ها در روده باریک وجود دارند درحالیکه این باکتری ها شبیه باکتری های موجود در روده بزرگ هستند. به کمک تست هیدروژن تنفسی این وضعیت تشخیص داده می شود.

نارسایی پانکراس : این وضعیت زمانی پیش می آید که پانکراس قادر نباشد آنزیم های گوارشی لازم برای هضم مواد غذایی را ترشح کند. این مشکل با اندازه گیری آنزیم ها تشخیص داده می شود.

عدم تحمل سایر مواد غذایی: بیماران مبتلا به سلیاک ممکن است عدم تحمل به لاکتوز و فروکتوز داشته باشند. برخی تحقیقات نشان داده است که پیروی از رژیم غذایی که میزان مواد تخمیر شدنی در آن ها کم است برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز و فروکتوز، بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیری و بیماران مبتلا به التهاب روده مفید است. در رابطه با پیروی از این نوع رژیم غذایی با متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن

همه افرادی که پاسخ منفی به گلوتن می دهند ، لزوما سلیاک ندارند. افرادی که حساس به گلوتن هستند در پاسخ به دریافت گلوتن علائم مشابه سلیاک دارند ولی تست های خونی آن ها برای سلیاک منفی و آسیب روده ای ندارند.افراد دچار حساسیت به گلوتن علائمی همچون خستگی مزمن، نفخ، افسردگی، اسهال، یبوست، دردهای شکمی و... را در نتیجه مصرف گلوتن تجربه می کنند. اگرچه این ها علامت های شایع سلیاک هستند ولی تست های خونی این افراد برای سلیاک و آلرژی به گندم منفی است..با توجه به این که در حال حاضر تشخیص اختصاصی برای حساسیت به گلوتن وجود ندارد، تنها راه تشخیص، انجام تست های تشخیصی سلیاک است. تشخیص حساسیت به گلوتن زمانی تایید می شود که برای شما تشخیص سلیاک و یا آلرژی به گلوتن داده نشود ولی علائم شما با پیروی از رژیم فاقد گلوتن بهبودی یافته و با مصرف مواد حاوی گلوتن تشدید شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر اسهال و یا ناراحتی گوارشی دارید که بیش از دو هفته طول کشیده، با پزشک خود مشورت کنید.

اگر کودکتان رنگ پریده، کج خلق و یا ناتوان در رشد است و مدفوع بد بو دارد با پزشکش مشورت کنید.

دقت کنید که قبل از اینکه رژیم بدون گلوتن را امتحان کنید، با پزشک خود مشورت کنید.

این بیماری در خانواده ها ارثی است. اگر فردی در خانواده شما این شرایط را دارد، از پزشک خود بپرسید که آیا باید تست بدهید یا خیر. پزشکان از دو آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا مبتلا به سلیاک هستید، استفاده می کنند:

آزمایش سرولوژی

آزمایش سرولوژی به دنبال آنتی بادی خاص در خون شما است. افزایش سطح پروتئین های خاص آنتی بادی نشان دهنده واکنش ایمنی به گلوتن است.

آزمایش ژنتیکی

از بررسی میزان آنتی ژن های لکوسیت انسانی می تواند برای رد یا تایید بیماری سلیاک استفاده شود.

بهتر است که قبل از انجام یک رژیم غذایی بدون گلوتن، آزمایش انجام شود. از بین بردن گلوتن از رژیم غذایی شما ممکن است نتایج آزمایش خون را طبیعی جلوه دهد.

اگر نتایج آزمایشات بیماری سلیاک را تایید کند، پزشک به احتمال زیاد یکی از آزمایش های زیر را دستور خواهد داد:

آندوسکوپی

در آندوسکوپی پزشک از یک لوله بلند با دوربین ریز که داخل دهان شما قرار گرفته و از گلو عبور داده می شود استفاده می کند.

آندوسکوپی کپسول

دوربین داخل یک کپسول ویتامین قرار داده می شود که شما آن کسپول را می بلعید. در حالی که کپسول از دستگاه گوارش عبور می کند، دوربین تصاویر تهیه کرده و به ضبط کننده منتقل می کند.

اگر پزشک شما مشکوک به درماتیت هرپتی فرموریس باشد، ممکن است یک نمونه کوچک از بافت پوست را برای بررسی در زیر میکروسکوپ (بیوپسی پوست) نمونه برداری کند.

درمان بیماری سلیاک

رژیم درمانی

یک رژیم غذایی دقیق و فاقد گلوتن تنها راه برای مدیریت بیماری سلیاک است.

علاوه بر گندم، غذاهای حاوی گلوتن شامل موارد زیر هستند:

جو
بلغور
چاودار
نشاسته
آرد گندم سبوس دار
هجی (نوعی گندم)

یک متخصص تغذیه می تواند به شما در برنامه ریزی یک رژیم غذایی سالم بدون گلوتن کمک کند. حتی مقادیر کمی گلوتن در رژیم غذایی می تواند باعث ایجاد علائم شده و مضر باشد.

گلوتن حتی امکان دارد در غذاها، داروها و محصولات غیرغذایی وجود داشته باشد، از جمله:

ویفرها
خمیر بازی
داروهای بدون نسخه
لوازم آرایشی مثل رژلب
خمیردندان و دهانشویه
مکمل های گیاهی و غذایی
مکمل های ویتامین و مواد معدنی
نشاسته غذایی اصلاح شده، مواد نگهدارنده و تثبیت کننده مواد غذایی

حذف گلوتن از رژیم غذایی خود به تدریج باعث کاهش التهاب در روده کوچک می شود و در نهایت بهبود پیدا کنید.

مکمل های ویتامین و مواد مغذی

اگر کم خونی یا کمبودهای غذایی شدید دارید، ممکن است متخصص تغذیه توصیه کنند که مکمل های زیر را مصرف کنید:

آهن
مس
فولات
فلز روی
ویتامین D
ویتامین K
ویتامین B-12

ویتامین ها و مکمل ها معمولاً به صورت قرص مصرف می شوند. اگر دستگاه گوارش شما در جذب ویتامین ها مشکل دارد، پزشک ممکن است تزریق آنها را تجویز کند.

در سایت www.TeleVisit24.comتنها با وارد کردن نام و نام خانوادگى و شماره موبایل و ثبت نام در سامانه تله ویزیت ، بلافاصله و حداکثر طى مدت ٢٤ ساعت پاسخ خود را از بهترین پزشکان متخصص دریافت کنید.