بوتولیسم نوعی بیماری نادر اما جدی است که در اثر سموم ناشی از باکتری به نام کلوستریدیوم بوتولینوم رخ می دهد. این باکتری به طور طبیعی در بسیاری از مکان ها وجود دارد ولی فقط از طریق زخم یا مواد غذایی آلوده می تواند وارد بدن شده و شخص را مبتلا کند. باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم دارای پوشش مقاومی است که باعث می شود باکتری در شرایط سخت هم زنده بماند.سه شکل شایع Botulism عبارتند از:
-
بوتولیسم ناشی از غذا. باکتری های مضر در محیط هایی مانند کنسروهای غذای خانگی که دارای اکسی‍ژن کمی هستند، رشد کرده و سم تولید می کنند.
-
بوتولیسم ناشی از زخم. بوتولیسم زخم زمانی رخ می دهد که باکتری کلستریدیوم بوتولینم از طریق زخم به بدن راه پیدا کرده و باعث ابتلا فرد به عفونت های خطرناکی شود.
-
بوتولیسم نوزادان. این بیماری شایع ترین شکل بوتولیسم است که با رشد اسپورهای باکتریایی کلستریدیوم بوتولینوم در روده کودک آغاز می شود. این بیماری معمولا بین سنین 2 ماه تا 8 ماهگی در نوزادان رخ می دهد.
انواع مختلف بوتولیسم بسیار کشنده بوده و ابتلا به آنها به عنوان فوریت های پزشکی شناخته می شود.
علائم و نشانه‌ها بوتولیسم چیست؟
نشانه‌ها و علائم بوتولیسم به نوع آن بستگی دارد. در مواردی که بیماری ناشی از مصرف مواد غذایی باشد، علائم آن عبارت است از حالت تهوع، استفراغ و اسهال که به‌دنبال آن یبوست و نفخ نیز مشاهده می‌شود. ممکن است بیمار علائم دیگری از جمله ضعف و مشکل در تنفس نیز داشته باشد. این علائم معمولا در فاصله بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت بعد از مصرف ماده غذایی آلوده مشاهده می‌شود، ولی ممکن است آشکار شدن علائم از ۳ ساعت تا ۸ روز بعد از مصرف، اتفاق بیفتد.
وی در رابطه با علائم بیماری بوتولیسم غذایی، تصریح می‌کند: تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش اشتها، یبوست، ضعف عضلانی قرینه که از چشم با افتادگی پلک شروع شده و به سمت پایین بدن حرکت می‌کند که مواردی از ضعف عضلانی غیرقرینه نیز در دنیا مشاهده شده است.
در مواردی که بیماری بوتولیسم، ناشی از زخم باشد، رشته‌های عصبی که مغز را به نخاع متصل می‌کنند و با نام اعصاب مغزی شناخته می‌شوند، اولین نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کنند. سپس این علائم در سایر اندام‌های بدن پخش می‌شود. دوره نهفتگی این بیماری، بین ۴ روز تا ۲ هفته است. چه در بوتولیسم ناشی از مسمومیت غذایی و چه در بوتولیسم ناشی از زخم، علائم عصبی و نشانه‌های بیماری در بزرگ‌سالان مشابه است، ولی آشکار شدن علائم بوتولیسم زخمی ممکن است بیشتر طول بکشد.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم
افراد برای پیشگیری از این بیماری باید خود را در محیط آلوده قرار ندهند؛ همچنین اگر دچار زخم شده‌اند به سرعت آن را ضدعفونی کنند تا از ورود این باکتری به بدن پیشگیری شود؛ افرادی که موادمخدر مانند هروئین تزریق می‌کنند، مستعد ابتلا به این بیماری هستند؛ چرا که تزریق در محیط آلوده سبب ایجاد این بیماری کشنده می‌شود. همچنین یکی دیگر از عوامل ابتلا به این بیماری زخم است و اگر یک زخم قرمز، متورم، دردناک، گرم، پر از چرک و همراه با تب باشد، آلوده است و نیاز به درمان سریع دارد.
غذاهای کنسروی مانند تن ماهی، لوبیا چیتی و غیره، کشک و پنیرهای محلی زمینه ساز ابتلا به بوتولیسم هستند و افراد حتما باید قبل از مصرف مواد غذایی کنسروی آنها را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه خوب بجوشانند یا خوب تفت دهند. همچنین از خوردن غذاهای آماده اگر قوطی آنها ورم کرده یا اگر بوی ماندگی می‌دهد، خودداری شود و هرگز غذا را در هوای اتاق رها نکنید، زیرا عامل بیماری در هوا و خاک وجود دارد و به راحتی روی غذا نشسته و رشد می‌کند.باید قبل از مصرف پنیرهای محلی و کشک از سالم بودن آنها مطمئن شد، در غیر این‌صورت اگر سم بوتولیسم در مراحل اولیه وارد دستگاه گوارش شود، باید به محض دیدن علائم غیرعادی در بدن به پزشک گوارش مراجعه کرده تا با انجام معاینات دقیق بتوان این سم را خارج کرد، در غیر این‌صورت وجود این باکتری در بدن بسیار خطرناک است و زندگی فرد را مختل خواهد کرد.
نحوه درمان بیماری بوتولیسم
به دلیل اینکه علائم بوتولیسم شبیه بیماری‌های قلبی و بیماری لایم است، اغلب پزشکان آن را به درستی تشخیص نمی‌دهند و درمان‌های اشتباه را پیش می‌گیرند. بوتولیسم باید به‌وسیله پادزهر و آنتی‌بیوتیک درمان شود؛ اگر پادزهر پیش از فلج کامل تجویز شود، فرآیند درمان کوتاه‌تر می‌شود، زیرا انتهای عصب باید دوباره فعال شود.
برای این بیماری آنتی‌بیوتیک وجود ندارد و از آنتی‌توکسین ضدسم بوتولیسم استفاده می‌شود تا بیمار عوارض کمتری داشته باشد، زیرا هر چقدر میزان توکسین در بدن فرد زیادتر شود، سبب نارسایی تنفسی شده و در برخی موارد منجر به مرگ بیمار می‌شود.به بیماران مبتلا به بوتولیسم از طریق لوله‌گذاری غذا داده می‌شود تا کالری مورد نیاز بدن تامین شود؛ همچنین برای این بیماران آنتی‌سرم تجویز می‌شود.
عزیزان می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.