آشنایی با دژنراسیون ماکولا

دژنراسیون ماکولا (AMD or ARMD) شایع ترین علت کوری در جهان است! در این بیماری ماکولا یا لکه زرد تخریب می شود. ماکولا قسمت حساس به نور شبکیه و مسئول دید مستقیم و واضح است که برای کارهای دقیق مثل خواندن و رانندگی لازم است.

دژنراسیون ماکولا بر دو نوع است: خشک (Dry) و تَر (Wet). نوع خشک شایع تر بوده و حدود %90 بیماران به این نوع مبتلا می شوند. نوع تَر معمولا با کاهش دید شدیدتر و جدی تری همراه است.

دژنراسیون ماکولا در افراد بالای 65 سال شایع تر بوده و زنان بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند. اکثر موارد این بیماری با افزایش سن بوجود می آیند. این بیماری می تواند عارضه بعضی داروها نیز باشد. همچنین به نظر می رسد ارث نیز در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد.

دو نوع اصلی دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد وجود دارد:

۱. نوع خشک

افراد مبتلا به این نوع از بیماری ممکن است رسوبات زردی به نام دروسن (drusen) در ماکولای خود داشته باشند. مقدار بسیار کم دروسن ممکن است در بینایی تغییری ایجاد نکند؛ اما زمانی ‌که بزرگ‌تر و بیشتر می‌شوند، ممکن است تاری دید یا دید غیرطبیعی ایجاد کنند، به‌خصوص هنگامی ‌که فرد مطالعه می‌کند. زمانی ‌که اوضاع بدتر شود، سلول‌های حساس به نور نازک‌تر می‌شوند و سرانجام می‌میرند. در شکل آتروفیک ممکن است در مرکز دیدِ خود نقاط کور یا تاریکی داشته باشید. چنانچه این حالت بدتر شود، احتمال دارد بینایی مرکزی خود را از دست بدهید.

۲. نوع مرطوب

عروق خونی از زیر ماکولا رشد می‌کنند. این عروق خونی خون و مایع را به درون شبکیه نشت می‌کنند. درنتیجه دید فرد غیرطبیعی می‌شود؛ به‌طوری‌که خطوط صاف را موج‌دار می‌بیند. همچنین ممکن است نقاط تاریکی داشته باشد و بینایی مرکزی را از دست بدهد. این عروق خونی و خون‌ریزی آنها سرانجام زخم (scar) تشکیل می‌دهند و سبب ازدست‌دادن دائمی دید مرکزی می‌شوند.

بیشتر افراد به نوع خشک دژنراسیون ماکولا مبتلا می‌شوند؛ اما نوع خشک ممکن است به نوع مرطوب منجر شود. تنها ۱۰درصد مردم به دژنراسیون ماکولای نوع مرطوب دچار می‌شوند.

اگر دژنراسیون ماکولا دارید، لازم است بینایی خود را به‌دقت بررسی کنید و مرتب به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

علائم دژنراسیون ماکولا

در اوایل بیماری ممکن است فرد هیچ علامت قابل‌توجهی از تباهی لکه زرد نداشته باشد. این بیماری ممکن است تشخیص داده نشود تا زمانی‌ که اوضاع بدتر شود یا روی هر دو چشم اثر بگذارد. علائم دژنراسیون ماکولا ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بدتر یا کمترشدن وضوح دید: ممکن است بیمار تاری دید داشته باشد و خواندن نوشته‌هایی با چاپ خوب یا رانندگی برایش سخت باشد؛
• نواحی تاریک و تار در مرکز بینایی؛
• در موارد نادر، بدتر یا متفاوت‌شدن ادراک رنگی.

اگر هرکدام از این علائم را دارید، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.

علل دژنراسیون ماکولا خشک

هیچ کس دقیقاً نمی داند چه عواملی باعث تحلیل رفتن خشک ماکولا می شود. اما بررسی ها نشان می دهد که علل اصلی آن می تواند ترکیبی از وراثت و عوامل محیطی از جمله سیگار کشیدن، چاقی و رژیم غذایی باشد.

این بیماری با افزایش سن  بروز می کند. دژنراسیون خشک ماکولا، بر روی ماکولا تأثیر می گذارد. ماکولا، منطقه ای از شبکیه است که مسئول دید واضح در دید مستقیم می باشد. با گذشت زمان، احتمال دارد بافت ماکولا نازک شده و سلولهای مسئول بینایی را از دست دهد.

عوامل خطر دژنراسیون خشک ماکولا

عواملی که احتمال دارد خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را افزایش دهند، عبارتند از:

• سن. این بیماری بیشتر در افراد بالای 60 سال دیده می شود.
• تاریخچه خانوادگی و ژنتیک. این بیماری یک جزء ارثی دارد. محققان چندین ژن را شناسایی کرده اند که مربوط به بروز این بیماری هستند.
• سیگار کشیدن. کشیدن سیگار یا قرار گرفتن منظم در معرض دود به میزان قابل توجهی خطر ابتلا به زوال ماکولا را افزایش می دهد.
• چاقی بررسی ها نشان می دهد که چاقی احتمال دارد پیشرفت دژنراسیون ماکولا از اوایل تا شکل شدیدتر بیماری را افزایش دهد.
• بیماری قلب و عروقی. اگر بیماری هایی داشته باشید که قلب و رگ های خونی را تحت تأثیر قرار دهد، احتمال دارد در معرض خطر بیشتری از تحلیل رفتن ماکولا قرار داشته باشید.

عوارض دژنراسیون ماکولا خشک

افرادی که در اثر دژنراسیون خشک ماکولا به کاهش بینایی مرکزی رسیده اند، بیشتر در معرض خطر افسردگی و انزوای اجتماعی قرار دارند. با کاهش شدید بینایی، افراد احتمال دارد توهم بینایی (سندرم چارلز بونت) را تجربه کنند. دژنراسیون خشک ماکولا می تواند به نوع  مرطوب تبدیل شود، که در صورت عدم درمان باعث کاهش سریع بینایی می شود.

تشخیص دژنراسیون ماکولا

۱. با معاینه معمولی چشم ممکن است بتوان دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن را تشخیص داد. علامت اولیه وجود دروسن در زیر شبکیه یا جمع‌شدن رنگ‌دانه است. پزشک درهنگام معاینه چشم می‌تواند اینها را ببیند.

۲. همچنین ممکن است پزشک از فرد بخواهد به شبکه آمسلر (Amsler grid) نگاه کند. شبکه آمسلر الگویی از خطوط صاف است که به تخته شطرنج شباهت دارد. ممکن است بیمار بعضی از خطوط صاف را موج‌دار ببیند یا گمان کند بعضی از خطوط درحال ازبین‌رفتن‌اند. اینها شاید علائمی از تباهی لکه زرد باشند.

۳. اگر پزشک دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن را تشخیص دهد، ممکن است یکی از دو روش آنژیوگرافی و OCT یا هر دو را انجام دهد:

۴. در آنژیوگرافی، پزشک رنگی را درون سیاه‌رگ بازو تزریق می‌کند. همان‌طور که رنگ ازطریق عروق خونی در شبکیه چشم جریان می‌یابد، عکس از چشم گرفته می‌شود. اگر عروق جدیدی وجود داشته باشند یا عروق، مایع یا خون را به درون ماکولا نشت کنند، عکس‌ها محل دقیق یا نوع آنها را نشان می‌دهند.

۵. OCT عکس سه‌بعدی خاصی از شبکیه است که وضعیت آن را نشان می‌دهد.

به یاد داشته باشید که مراجعه مرتب به چشم‌پزشک برای تشخیص زودهنگام دژنراسیون ماکولا اهمیت فراوانی دارد.

درمان دژنراسیون ماکولا؛ روش‌های درمانی موجود

هیچ درمان قطعی‌ای برای دژنراسیون ماکولا وجود ندارد. درمان‌ها فقط ممکن است روند بیماری را آهسته کنند یا از بیمار دربرابر ازدست‌دادن شدید بینایی‌‌اش محافظت کنند. گزینه‌های موجود شامل موارد زیر است:

• داروهای ضدرگ‌زایی: این داروها مثل افلی‌برسپت (aflibercept)، بواسی‌زومب (bevacizumab) (آواستین)، پگاپتانیب (pegaptanib) (ماکوژن) و رانیبی‌زومب (ranibizumab) (لوسنتیس) از تشکیل عروق و نشت خون و مایع از آنها به درون چشم که سبب ایجاد دژنراسیون ماکولای مرطوب می‌شود، جلوگیری می‌کنند. تعدادی از افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند، دید ازدست‌رفته خود را بازمی‌یابند. ممکن است لازم باشد بیمار چندین بار از این درمان استفاده کند.
• لیزردرمانی: نور لیزر پرانرژی می‌تواند عروق خونی غیرطبیعی را که در چشم درحال رشد است، تخریب ‌کند.
• لیزردرمانی فتودینامیکی: پزشک دارویی حساس به نور یعنی ورتپورفین (verteporfin) )ویزوداین) را به جریان خون تزریق می‌کند. رگ‌های خونی غیرطبیعی این دارو را جذب می‌کنند. سپس پزشک لیزر را به درون چشم می‌تاباند تا دارو را برای تخریب این رگ‌های خونی راه بیندازد.
• کمک به دید کم: دستگاه‌هایی هستند که لنزهای خاص یا سیستم‌های الکترونیکی دارند تا تصاویر بزرگ‌تری از اجسام نزدیک ایجاد کنند. این دستگاه‌ها به افرادی که دیدشان را به‌دلیل دژنراسیون ماکولا تا حد زیادی از دست داده‌اند، کمک می‌کنند تا از باقی‌مانده دید خود بیشترین بهره را ببرند.

محققان درباره درمان‌های جدیدی برای دژنراسیون ماکولا هم مطالعه می‌کنند. این درمان‌ها هنوز در مرحله آزمایشی است. از این درمان‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• جراحی زیرماکولا: خون یا رگ‌های خونی غیرطبیعی را حذف می‌کند؛
• جابه‌جایی شبکیه: روشی است که رگ‌های خونی غیرطبیعی زیر مرکز ماکولا را تخریب می‌کند: جایی که پزشک نمی‌تواند با خیال راحت از پرتو لیزر استفاده کند. در این روش، پزشک مرکز ماکولا را به‌سمت مناطق سالم شبکیه می‌چرخاند تا دور از رگ‌های خونی غیرطبیعی باشد. این کار از تشکیل بافت زخم یا آسیب بیشتر به شبکیه جلوگیری می‌کند. سپس پزشک رگ‌های خونی غیرطبیعی را با استفاده از لیزر درمان می‌کند.

پیشگیری از دژنراسیون ماکولا

مطالعه گسترده‌ای نشان می‌دهد که بعضی از مردم مبتلا به AMD نوع خشک می‌توانند با مصرف مکمل‌هایی مثل ویتامین سی (C) و ویتامین ای (E)، لوتئین، زیزانتین (zeaxanthin)، روی (zinc) و مس روند بیماری را آهسته کنند. از پزشک خود بپرسید که این مکمل های غذایی به شما هم کمک می‌کند یا خیر.

عزیزان می‌توانند از طریق اپلیکیشن تله ویزیت - TeleVisit، به ارتباط مستقیم با متخصصین بپردازند و بصورت مجازی سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسند و راهکارهای درمانی را از پزشک مورد نظر خود دریافت نمایند.