اسهال یکی از مشکلات شایع گوارشی است که به معنای دفع مدفوع آبکی و افزایش تعداد دفعات دفع مدفوع است. این وضعیت می‌تواند به صورت حاد (کوتاه‌مدت) یا مزمن (طولانی‌مدت) بروز کند. اسهال حاد معمولاً به دلیل عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود و معمولاً به‌طور طبیعی در عرض چند روز بهبود می‌یابد.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.
از سوی دیگر، اسهال مزمن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر مانند بیماری‌های التهابی روده، سندرم روده تحریک‌پذیر یا سایر اختلالات گوارشی باشد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، درمان و پیشگیری از اسهال می‌پردازیم و به اهمیت شناسایی سریع و صحیح این وضعیت اشاره خواهیم کرد.اسهال می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که به طور کلی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود:
عفونت‌ها:
-
ویروسی: ویروس‌هایی مانند نورواویروس و روتاویروس از شایع‌ترین علل اسهال عفونی هستند. این ویروس‌ها معمولاً از طریق تماس با افراد آلوده یا مصرف غذا و آب آلوده منتقل می‌شوند. نورواویروس به‌ویژه در محیط‌های شلوغ مانند مدارس و کشتی‌های کروز شایع است و می‌تواند به سرعت گسترش یابد.
-
باکتریایی: باکتری‌هایی مانند سالمونلا، شیگلا، و ای.کولای می‌توانند باعث عفونت‌های روده‌ای شوند. این عفونت‌ها معمولاً از طریق غذا یا آب آلوده به وجود می‌آیند. به‌عنوان مثال، مصرف مرغ یا تخم‌مرغ نپخته می‌تواند منجر به عفونت سالمونلا شود. شیگلا معمولاً از طریق آب آلوده یا تماس با مدفوع افراد آلوده منتقل می‌شود.
-
انگل‌ها: انگل‌هایی مانند ژیاردیا و آمیب می‌توانند از طریق آب آلوده یا غذاهای نپخته منتقل شوند و باعث اسهال شوند. عفونت‌های انگلی معمولاً در مناطق با بهداشت ضعیف شایع‌تر هستند و می‌توانند به‌ویژه در سفر به کشورهای در حال توسعه مشکل‌ساز شوند.
غذا:
-
عدم تحمل غذایی: برخی افراد نمی‌توانند برخی مواد غذایی مانند لاکتوز (موجود در لبنیات) را هضم کنند که می‌تواند به اسهال منجر شود. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، شایع است و می‌تواند با علائمی مانند نفخ و درد شکم همراه باشد.
-
آلرژی غذایی: واکنش‌های آلرژیک به برخی غذاها، مانند بادام‌زمینی یا تخم‌مرغ، نیز می‌تواند باعث بروز اسهال شود. این نوع اسهال معمولاً با علائم دیگری مانند کهیر، خارش یا تورم همراه است.
-
مصرف غذاهای فاسد یا آلوده: مصرف غذاهایی که به درستی پخته یا نگهداری نشده‌اند، می‌تواند منجر به عفونت و اسهال شود. به‌ویژه، غذاهایی که در دماهای نامناسب نگهداری می‌شوند، می‌توانند به رشد باکتری‌های مضر منجر شوند.
بیماری‌های گوارشی:
-
بیماری‌های التهابی روده: بیماری‌هایی مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو می‌توانند باعث التهاب روده و بروز اسهال مزمن شوند. این بیماری‌ها معمولاً با علائمی مانند درد شکم، کاهش وزن و خستگی همراه هستند و نیاز به درمان‌های خاصی دارند.
-
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): این وضعیت می‌تواند باعث بروز نوسانات در عادات روده‌ای، از جمله اسهال شود. IBS معمولاً با علائمی مانند درد شکم، نفخ و تغییر در عادات روده‌ای همراه است و می‌تواند تحت تأثیر استرس و تغییرات رژیم غذایی قرار گیرد.
عوامل روانی:
-
استرس و اضطراب می‌توانند به بروز اسهال کمک کنند. این نوع اسهال معمولاً به عنوان اسهال روانی شناخته می‌شود و ممکن است در شرایط استرس‌زا یا در زمان‌های خاصی از روز بروز کند. این نوع اسهال می‌تواند به‌ویژه در افرادی که سابقه اضطراب یا اختلالات روانی دارند، شایع‌تر باشد.
علائم اسهال
علائم اسهال ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
-
افزایش تعداد دفعات دفع مدفوع: معمولاً بیش از ۳ بار در روز، که می‌تواند به‌طور ناگهانی شروع شود و به‌سرعت پیشرفت کند.
-
مدفوع آبکی یا شل: مدفوع ممکن است به صورت مایع و بدون قوام باشد. در برخی موارد، مدفوع ممکن است حاوی خون یا مخاط باشد که نشانه‌ای از عفونت یا التهاب است.
-
درد و کرامپ‌های شکمی: احساس درد و ناراحتی در ناحیه شکم که ممکن است به صورت مداوم یا متناوب باشد. این درد ممکن است به دلیل انقباضات روده‌ای ناشی از التهاب یا عفونت باشد.
-
نفخ و احساس پری در شکم: تجمع گاز در روده‌ها که می‌تواند منجر به احساس ناراحتی و پری شود. این حالت ممکن است با صدای شکم نیز همراه باشد.
-
تب: در موارد عفونت، ممکن است تب نیز وجود داشته باشد. تب معمولاً نشان‌دهنده یک پاسخ ایمنی به عفونت است و می‌تواند به همراه لرز و عرق کردن باشد.
-
علائم کم‌آبی بدن: شامل خشکی دهان، تشنگی، کاهش ادرار، سرگیجه و خستگی. کم‌آبی می‌تواند به‌سرعت در کودکان و افراد مسن ایجاد شود و نیاز به مراقبت فوری دارد.
تله ویزیت پزشکی: در صورت ادامه اسهال به مدت بیش از ۲ روز، وجود خون در مدفوع، یا علائم کم‌آبی، ویزیت توسط پزشک ضروری است. پزشک ممکن است آزمایشات لازم را انجام دهد تا علت دقیق اسهال مشخص شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تصویربرداری یا آندوسکوپی باشد.
پیشگیری از اسهال
برای کاهش خطر بروز اسهال، می‌توان اقداماتی انجام داد:
رعایت بهداشت فردی:
-
شستن دست‌ها به‌ویژه قبل از غذا و بعد از استفاده از توالت. استفاده از آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه می‌تواند به کاهش خطر عفونت کمک کند.
-
استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های دست در مواقعی که آب و صابون در دسترس نیست.
مصرف آب و غذاهای سالم:
-
اطمینان از اینکه آب مصرفی تمیز و بهداشتی است. در سفر به کشورهای در حال توسعه، از آب‌های بسته‌بندی شده استفاده کنید و از یخ‌های تهیه‌شده از آب آلوده پرهیز کنید.
-
پرهیز از مصرف غذاهای فاسد و مشکوک، به‌ویژه در سفرها. از غذاهای خیابانی و غذاهایی که به درستی پخته نشده‌اند، اجتناب کنید.
پرهیز از مواد غذایی تحریک‌کننده:
-
شناسایی و پرهیز از غذاهایی که ممکن است باعث بروز اسهال شوند، به‌ویژه در افرادی که سابقه عدم تحمل غذایی دارند. این افراد باید به دقت رژیم غذایی خود را کنترل کنند.
نتیجه‌گیری
اسهال یک مشکل شایع و معمول است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. شناسایی علت و درمان مناسب آن می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کند. همچنین، رعایت نکات بهداشتی و تغذیه‌ای می‌تواند به پیشگیری از بروز این مشکل کمک کند. در صورت بروز علائم شدید یا ادامه‌دار، تله ویزیت با پزشک ضروری است. با توجه به اینکه اسهال می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد، آگاهی از علل و روش‌های درمان و پیشگیری از آن بسیار مهم است. به‌ویژه در کودکان و افراد مسن که بیشتر در معرض خطر کم‌آبی و عوارض ناشی از اسهال هستند، توجه ویژه‌ای باید به این موضوع شود.