درد، بی حسی و گزگز دست‌ها و پاها

گزگز و بی حسی دست ها و پاها و همچنین داغ شدن کف پا می تواند یک عارضه موقت در زمان نشستن بر روی پاها باشد که بطور خاص با ایجاد حالت «خواب رفتگی» همراه است، یا می تواند یک نشانه دائمی و جدی از ابتلای فرد به یک بیماری یا آسیب دیدگی مزمن تلقی شود. علت خواب رفتن دست و پا می تواند ، آسیب های شدید وارد شده به اعضای مختلف بدن که باعث وارد شدن آسیب به اعصاب شود ، باشد که در اصطلاح به این مشکل نوروپاتی محیطی می گویند. نوروپاتی محیطی می تواند یک عامل پیش رونده باشد که مشکلات دائمی برای فرد به همراه دارد. به هر حال سوالاتی که در این رابطه مطرح می شود اینست که چه عواملی باعث بی حسی ،خواب رفتگی و مورمور شدن و گزگز دست و پا می شود؟ چه درمان هایی برای این مشکل وجود دارد؟ و چگونه می توان از لزوم مراجعه به پزشک برای درمان آگاه شد؟

علت ها و دلایل

دلایل اصلی ایجاد گزگز و بی حسی پا و دستان به شرح زیر هستند:

بیماری دیابت:

نوروپاتی محیطی ناشی از بیماری دیابت یکی از رایج ترین دلایل گزگز ،بی حسی ،خواب رفتگی و احساس سوزش کف پا و دستان است. معمولاً این شرایط از ناحیه پاها شروع می شود و می تواند اولین نشانه ابتلای فرد به بیماری دیابت باشد. تقریباً یک سوم موارد نوروپاتی محیطی در نتیجه این بیماری ایجاد می شود.

سندروم گیر افتادن عصب:

گزگز و بی حسی دست ها و گز گز پا می تواند زمانی ایجاد شود که یک عصب گاز گرفته شده یا گیر بیفتد. این شرایط را می توان بطور خاص در موارد ابتلا به سندرم تونل کارپال یا فلج عصب رادیال مشاهده کرد. این سندروم ها معمولاً به خاطر انجام فعالیت های تکراری (مثل تایپ کردن، نواختن پیانو، حمل کردن اجسام سنگین بر روی شانه، و موارد مانند آن) با گذشت زمان ایجاد می شوند. در این حالت با توجه به عصبی که دچار مشکل شده است، علائم بیماری ممکن است با بی حسی شروع شود، اما این علائم به سرعت پیشرفت کرده و به احساس سوزش یا درد ناشی از تیر کشیدن تبدیل می شوند. در موارد نادر، گیر افتادن عصب می تواند باعث فلج شدن عضو مورد نظر شود که سریع برای درمان بی حسی دست و پا باید اقدام کرد.

فتق دیسک:

بی حسی یا احساس سوزش در دست و پا می تواند به خاطر ایجاد فتق دیسک، که معمولا بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری (دیسک بین مهره‌ای  L4–L5)، یا دیسک بین مهره‌ ای پنجم کمری و مهره اول خارجی (دیسک بین مهره ای S1-L5) ایجاد می شود، و وارد شدن فشار به خاطر سطح بالش مانند قرار گرفته بین استخوان ها یا دیسک هایی باشد که ستون فقرات شما را تشکیل می دهند. مشکل فتق دیسک معمولاً در سنین میان سالی و نیز برای مردان پیری ایجاد می شود که بطور خاص فعالیت های سخت و سنگین انجام می داده اند. در صورتی که شما به فتق دیسک مبتلا شده اید، ممکن است با درد و بی حسی یا ضعیف شدن یک دست، پا، یا بخش پایین کمر خود مواجه شوید.

تقریبا سخت ترین بیماری گردن دیسک گردن می باشد. ماده غضروفی بین مهره های گردنی جلو می آید و موجب فشار روی اعصاب گردنی می شود و همچنین یک واکنش التهابی بسیار شدید را ایجاد می‌کند.اغلب درد یا بی حسی یا گزگز مورمور به دست ها تیر می کشد . خصوصا وقتی این درد به دست چپ تیر میکشد عده ای آن را با درد قلبی اشتباه می گیرند و به دنبال درمان آن می روند. درد گاهی فقط در دست ها احساس می شود بدون آنکه فرد دردی را در گردن خود به یاد آورد. درمان دیسک گردن بسیار سخت می باشد و اغلب همکاری زیاد بیمار را میطلبد.

بیماری های سیستمیک:

ابتلا به بیماری های کلیه، کبد، بافت های پیوندی، سیستم قلبی و عروقی، و تومورها می تواند باعث گزگز و بی حسی دست و پا شوند. برای مثال، بی حس شدن دست چپ می‌تواند در موارد ابتلا به آنژین و یا سکته قلبی به خاطر عدم خون رسانی کافی توسط قلب مشاهده شود. در این موارد، بی حسی دست و پا می تواند نشانه ای از ابتلا به یک بیماری خطرناک باشد.

فقر ویتامین:

فقر ویتامین بی (B) و ویتامین (E) می تواند باعث نوروپاتی محیطی شود. تمام این ویتامین‌ها نقش اساسی در حفظ سلامت اعصاب دارند و به همین خاطر کمبود آنها می تواند باعث ایجاد بی حسی دست ها یا پاها و حالت خواب رفتن دست و پا شود.

اعتیاد به مصرف الکل:

نوروپاتی محیطی یکی از مشکلات رایج در بین افراد الکلی است که معمولاً به خاطر فقر ویتامین و تیامین در نتیجه تغذیه ضعیف ایجاد می شود. علاوه بر این، اعتیاد به مصرف الکل می تواند باعث آسیب دیدن عصب به خاطر مصرف طولانی مدت الکل شود که در اصطلاح به این شرایط نوروپاتی الکلی گفته می شود.

مسمومیت:

قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین (مثل جیوه، سرب و آرسنیک) و سایر مواد شیمیایی می تواند باعث ابتلای فرد به نوروپاتی محیطی شود. علاوه بر این امکان مشاهده این شرایط در ارتباط با مواد شیمایی مورد استفاده برای درمان سرطان و انواع خاص ویروس ها نیز وجود دارد.

عفونت:

عفونت عصبی مثل ابتلا به بیماری زونا، ویروس اپشتین بار، تب خال، بیماری لایم، و ویروس ایدز می تواند باعث ایجاد نوروپاتی محیطی و گزگز و بی حس شدن دست ها و پاها شود.

بیماری های خود ایمنی:

بیماری های خود ایمنی که در آنها سیستم ایمنی بدن به خود بدن حمله می کند نیز می تواند باعث ایجاد نوروپاتی شود. از بیماری‌های معمول در این رابطه می توان از سندروم گیلن باره، آرتریت روماتوئید، و لوپوس نام برد.

مشکلات مادر زادی:

نوروپاتی شارکو ماری توث یک گروه از مشکلات مادر زادی غیر قابل درمان است که می تواند باعث نوروپاتی محیطی و از دست دادن احساس در ناحیه دست ها و پاها شود.

آسیب دیدگی:

وارد شدن آسیب به عصب می تواند باعث بی حس شدن آن در نتیجه ضربه یا بعضی از سایر انواع آسیب دیدگی شود. علاوه بر این شکستگی استخوان یا در رفتن آن از دلایل عادی وارد شدن فشار به عصب است که می تواند باعث بی حس شدن دست ها و پاها گردد.

تشویش:

تشویش و استرس می تواند باعث افزایش تعداد تنفس های بیمار و افزایش سطح اکسیژن در ناحیه دست ها و پاها شود. در حقیقت در این حالت افزایش سطح اکسیژن می تواند باعث اسپاسم کارپوپدال و بی حسی و مور مور شدن دست و پا شود. برای خلاص شدن از این علائم شما می توانید به آرامی در یک کیسه کاغذی برای چند دقیقه تنفس کنید.

میگرن:

بسیاری از افراد مبتلا به میگرن ممکن است با بی حسی دست ها و پاها در زمان شروع علائم بیماری خود مواجه شوند. این علائم می تواند به بیمار مبتلا به میگرن در جهت تشخیص زمان شروع سر درد کمک کند و به این ترتیب می توان به موقع و قبل از شروع سر درد از روش های درمانی مناسب برای جلوگیری از ایجاد آن استفاده کرد.

سکته مغزی خفیف و حمله ایسکمی گذرا:

سکته مغزی خفیف یا حمله ایسکمی گذرا (TIA) می تواند باعث بی حس شدن فقط یک طرف بدن شود. علائم حمله ایسکمی گذرا معمولاً در طول چند ساعت از بین می روند، در حالی که علائم ناشی از سکته مغزی خفیف هیچگاه از بین نمی روند. به این ترتیب لازم است هر گونه بی حسی صورت یا بی حسی در یک طرف بدن که بدون دلیل شناخته شده ایجاد می‌شود، بلافاصله با مراجعه به پزشک مورد معاینه و بررسی قرار گیرد.

ابتلا به بیماری اﺳﮑﻠﺮوز ﻣﻮﻟﺘﯿﭙﻞ:

مشکلات عصبی پیش رونده همچون اسکلروز مولتیپل (MS) می تواند با از بین بردن غشای خارجی عصب باعث ایجاد بی حسی شود. در این حالت پیام های عصبی نمی تواند از عصب آسیب دیده عبور کند و به همین خاطر فرد اغلب از بی حس شدن و احساس سوزش در دست ها و پاها شکایت می کند.

زانو یک مفصل بسیار مهم در بدن است. مفصل زانو از اجزای مختلفی مانند رباط‌ها، تاندون‌ها، استخوان‌ها، غضروف و… تشکیل شده است. آسیب‌دیدگی زانو می‌تواند ناتوان‌کننده باشد و در انجام امور روزمره اختلال ایجاد کند. آسیب‌دیدگی زانو می‌تواند برای هر کسی از جمله ورزشکاران، نوجوانان و سالمندان اتفاق بیفتد. آسیب‌دیدگی زانو علت سوزش زانو بوده می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد.

بازتوانی و بهبودی معمولاً به نوع گستردگی آسیب‌دیدگی و مراحل توان‌بخشی که شما باید بگذرانید بستگی دارد. سوزن سوزن شدن زانو یک وضعیت بسیار آزاردهنده و مضطرب کننده است که ممکن است نگذارد که فعالیت‌های روزمره و روتینی خود را انجام دهید. گاهی علت بی حسی زانو عاجز کننده می‌باشد طوری که شما احساس کنید که یک اتوی داغ بر روی مفصل گذاشته شده است.

زمان مراجعه به پزشک

در بسیاری از مواقع هنگامی که بی حسی یا گزگز دست‌ها و پاها ایجاد می شود، نیاز به ملاقات با پزشک متخصص وجود دارد. برای مثال در صورت مشاهده علائم زیر بلافاصله با پزشک ملاقات کنید:

• ایجاد ضعف یا فلج در یک طرف بدن بدون علت مشخص.
• گنگ شدن صحبت های شما در هنگام بیان کردن کلمات.
• ایجاد تغییر ناگهانی در وضعیت بینایی.
• بی حسی به دنبال یک آسیب وارد شده به کمر یا گردن که بطور خاص با از دست دادن هوشیاری همراه بوده باشد.
• از دست دادن امکان کنترل ادرار و مدفوع.
• شرایط بی حسی که با گذشت چند دقیقه بر طرف نشود یا در زمان راه رفتن تشدید گردد.
• ایجاد حالت گیجی، اسپاسم، یا رعشه در بدن.

راه ها و روش های درمان

روش های درمانی موجود برای مشکل گزگز و بی حسی دست و پاها بستگی به علت ایجاد مشکل دارند. به این ترتیب مهم‌ترین بخش این درمان ها مربوط به کسب اطلاعات درباره سابقه درمانی بیمار و تاریخچه مشاهده علائم بیماری است. در این رابطه فرد می تواند با بیان صادقانه مشکل و توضیح مسائلی مثل مصرف الکل، داروهای فرح بخش، و سایر داروهای احتمالی به پزشک بیشترین کمک را در تشخیص علت بیماری ارائه کند. علاوه بر این پزشک ممکن است درباره نوع فعالیت شغلی شما سوال کرده و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و انجام فعالیت های تکراری را بررسی می نماید. در این زمان ممکن است از شما درباره موارد ابتلای سایر اعضای فامیل به مشکلات یا بیماری های عصبی سوال شود. همچنین در صورتی که مسافرت خارج از کشور داشته اید، درباره این موضوع با پزشک خود صحبت کنید و برای انجام آزمایش خون و سایر آزمایش های لازم و نیز عکس برداری رادیولوژی آماده باشید.

همانطور که گفته شد روش درمانی انتخاب شده برای درمان گزگز دست و پا بستگی به علت مشکل دارد. در این حالت روش درمانی مناسب می تواند از استراحت تا انجام عمل جراحی را در بر گیرد. به این ترتیب لازم است یک برنامه درمانی برای بیمار تهیه شده و اجرا شود.